Ulica Wałowa

Ulica Wałowa położona jest w północnej części Tarnowa. Łączy ona ulicę Krakowską od zachodu z ulicą Lwowską od wschodu miasta. Posiadała ona kilka nazw, zmienianych od końca XVIII wieku. Potocznie mieszkańcy Tarnowa nazywali ulicę „drogą lub gościńcem cesarskim”. Na planach miejskich z różnych okresów także określana była różnie: „schlesiche strasse”, „Neu angelegte Chause um die Stadt”, „Chausse nach Lemberg”, „Zawalagasse”. Współczesna nazwa ukształtowała się od określenia „Wall Gasse” w 1884 r.

Ulica wytyczona została z miejskiego odcinka galicyjskiej drogi tranzytowej. Inwestycja miała miejsce po północnej stronie starego miasta na obszarze za dawnym wałem obronnym pod koniec XVIII wieku ulica Wałowa była w owym czasie pierwszą nowoczesną drogą w Małopolsce z twardą nawierzchnią szutrową. Później przystosowano ją do ruchu kołowego i wybrukowano. Początkowo znajdowały się tu nieliczne budynki, później zaś zniknęła zabudowa folwarczna i pojawił się zwarty ciąg budynków na obszarze pofortecznym. Nowoczesne inwestycje budowlane rozpoczęto na przełomie XIX i XX wieku. Zabudowa ulicy Wałowej miała charakter niejednolity. Okazałe kamienice projektowano bowiem w różnych stylach m.in. neorenesansu, neobaroku, neorokoka, neoklasycycyzmu oraz secesyjnego eklektyzmu. Na początku XX wieku ukształtowała się jako najważniejsza i reprezentacyjna ulica Tarnowa. Od tego czasu stała się centrum życia gospodarczego i towarzyskiego tarnowian. Mieściły się tu liczne hotele, kawiarnie i restauracje, banki, gabinety lekarskie, optyk, złotnik i perfumeria, sklepy oraz księgarnie i przedsiębiorstwa handlowo-usługowe. Należy wspomnieć, jako pewną ciekawostkę, iż nieodłącznym elementem ruchliwej ulicy były liczne bale, rauty, uroczyste obiady i zabawy dobroczynne. Jeszcze w okresie przed II wojną światową w sali lustrzanej Towarzystwa Kredytowego, znajdującej się na piętrze budynku Komunalnej Kasy Oszczędności przy ul. Wałowej 10 odbywały się szykowne bale tarnowskiej elity. Do dzisiaj został zachowany układ ulicy, kształtowany jeszcze w czasach austriackich.

Obecnie także ulica Wałowa pełni funkcję reprezentacyjnej promenady miasta, szczególnie zaś po wyłączeniu jej z ruchu komunikacyjnego. Większość budynków jest po renowacji z zainstalowanym monitoringiem. Ulicę Wałową uświetniają także: pomnik gen. J. Bema, rzeźby Agnieszki Osieckiej, Zbigniewa Herberta i Jana Brzechwy, umieszczone na tak zwanej „Ławce Poetów” z 2004 r. oraz pomnik Romana Brandstaettera z 2008 r., także historyczny przystanek tramwajowy z ławką i symbolicznym fragmentem trakcji z 2004 r. funkcjonującej w Tarnowie linii tramwajowej z pierwszej połowy XX wieku.

Małgorzata Budzik