Rufin Piotrowski (1806-1872) – powstaniec, zesłaniec, nauczyciel


Rufin Piotrowski urodził się 28 stycznia 1806 r. w Malinie w powiecie radomyskim na Ukrainie. Jego rodzicami byli Józef Piotrowski i Agnieszka z Zakusiłów.

Piotrowski nauki pobierał u bazylianów w Kaniowie. Po wybuchu powstania listopadowego postanowił dostać się do Królestwa i wstąpić jako ochotnik w szeregi powstańcze. Pierwotnie znalazł się w korpusie generała Józefa Dwernickiego, zaś po złożeniu przez niego broni, włączył się w działania dywizji dowodzonej przez generała Macieja Rybińskiego (w tym pod Ostrołęką i w czasie obrony Warszawy). Zaangażowanie w sprawę narodową sprawiło, że po przekroczeniu granicy pruskiej (4 października 1831 r.), zmuszony był podjąć decyzję o udaniu się na emigrację. Skierował się do Francji, gdzie początkowo osiadł w Coutances. Od 1833 r. zaangażował się w działalność Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Skreślony z listy jego członków w 1835 r., ponownie został jego działaczem w 1842 r. (w sekcji paryskiej).

W 1843 r. Piotrowski zdecydował się powrócić do kraju. Posługując się angielskim paszportem wystawionym na nazwisko Józefa Catharo (Cattaro), przedostawszy się przez Niemcy i Austrię dotarł na Ukrainę. Za prowadzoną przez kilka miesięcy w Kamieńcu Podolskim agitację został 31 XII 1843 roku aresztowany. Odesłany do Kijowa, 29 VII 1844 r. został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok ten, decyzją gubernatora Dymitra Bibikowa został zamieniony na zesłanie.

Od początku przymusowego pobytu w Jekateryńsku na Syberii Piotrowski planował ucieczkę (m.in. zbierał wszelkie przydatne informacje, chociażby dotyczące geografii i historii regionu). Zdecydował się na nią w lutym 1846 r. Kierując się najpierw do Archangielska, a następnie kolejno Petersburga, Królewca, Gdańska, Szczecina, Berlina oraz Lipska ostatecznie zdołał dotrzeć do Francji. Świadectwem z okresu zesłania Piotrowskiego, są spisane przez niego Pamiętniki z pobytu na Syberii, wydane i przetłumaczone na kilka języków.

W grudniu 1848 r. Piotrowski przybył na Węgry. Tam z rozkazu generała Józefa Bema brał udział w organizowaniu polskich oddziałów w Marmaros i Bereg. Klęska tamtejszego powstania sprawiła, iż drogą przez Galicję, a następnie Brukselę po raz kolejny skierował się do Francji.

Od 1851 r., przez kilkanaście lat Piotrowski związany był z polską szkołą na Batignolles w Paryżu (wykładał m.in. język polski, historię, geografię). W czasie wojny krymskiej (1853), jako przedstawiciel Adama Czartoryskiego przebywał w Turcji. Przez lata żywo angażował się w życie polskiej emigracji we Francji (działał m.in. w stowarzyszeniu – Instytucji Czci i Chleba), którą ostatecznie opuścił w 1868 r.

Tęskniąc za krajem powrócił do Galicji. Został nauczycielem w majątku Adolfa Jordana w Błoniu pod Tarnowem. Od roku szkolnego 1871/1872 rozpoczął nauczanie języka francuskiego w I Gimnazjum w Tarnowie.

Zmarł w Tarnowie 20 lipca 1872 r. Został pochowany na miejscowym cmentarzu. W 1876 r. na mogile Piotrowskiego odsłonięto pomnik ufundowany przez Społeczeństwo miasta, wykonany przez Antoniego Kurzawę.

Marzena Koterbicka-Borys



Bibliografia

Opracowania:
1. Borys M., Piotrowski Rufin, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2011.
2. Biernacki A., Piotrowski Rufin, (1806-1872), [w:] Polski Słownik Biograficzny 1981, T. XXVI.
3. Kijas A., Piotrowski Rufin, [w:] Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, red. K. Dopierały, t. 4, Toruń 2005.
4. Kijas A., Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 2000.
5. Słabczyńscy W. i T., Słownik podróżników polskich, Warszawa 1992.

Fotografie

 1. Pomnik Rufina Piotrowskiego na Starym Cmentarzu w Tarnowie (fot. Marzena Koterbicka-Borys).