Zakładowa Straż Pożarna w Grupie Azoty S.A.

Dzień i noc na posterunku


Historia Zakładowej Straży Pożarnej w Grupie Azoty S.A. jest nierozerwalnie związana z powstaniem Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach (PFZA), jednej z największych inwestycji gospodarczych międzywojennej Polski. Dzięki inicjatywie i osobistemu zaangażowaniu prezydenta II RP Ignacego Mościckiego, na podtarnowskich terenach powstała nowoczesna fabryka chemiczna; zakład, o którego bezpieczeństwo dbał wyspecjalizowany w ochronie przeciwpożarowej zespół kilkudziesięciu strażaków. Pomimo upływu lat, zawieruchy wojennej, zmian ustrojowych i przekształceń w ramach wewnętrznej struktury przedsiębiorstwa jedno pozostaje niezmiennie – fabryka i stojąca „na posterunku” Zakładowa Straż Pożarna (ZSP) tworzą spójną całość, zapewniając bezpieczeństwo pracownikom Grupy Azoty S.A.

„Wczoraj”…
Powstająca w Mościcach Państwowa Fabryka Związków Azotowych ze względu na pracę w ruchu ciągłym wymagała stałego zabezpieczenia przeciwpożarowego, toteż już w 1929 r. zaczęto w ramach jej struktury formować specjalną jednostkę, która miała zapewniać ochronę przeciwpożarową i reagować w przypadku wystąpienia pożaru. Zespół budowniczych, a następnie dyrekcja PFZA zdawali sobie bowiem sprawę z ogromnego znaczenia służby pożarniczej dla zapewnienia i zabezpieczenia bezpieczeństwa ludzi i instalacji podczas prowadzonych w fabryce chemicznych procesów produkcyjnych[1]. Utworzony pod koniec lat 30. ubiegłego wieku sześćdziesięcioosobowy oddział pożarniczy pod dowództwem mjra poż. Kazimierza Łabno nie był jednak typowym oddziałem straży pożarnej czy przemysłowej, lecz jednostką z bardziej rozległymi zadaniami. Oprócz interwencji w razie pożarów, do obowiązków strażaków należała także ochrona fabryki i jej mienia[2].
 
Początkowe prowizoryczne zabezpieczenia, jakimi dysponowali strażacy (skrzynie z piaskiem, proste narzędzia, tablice ostrzegawcze) bardziej dodawały otuchy i uspokajały niż zapewniały bezpieczeństwo[3], dlatego od razu podjęto starania o doposażenie nowo powstałej jednostki w sprzęt umożliwiający sprawne prowadzenie akcji ratowniczych. Proces ten następował stopniowo, Zakładowa Straż Pożarna „rosła w siłę” zarówno pod względem osobowym, jak i technicznym. 30 lat później jednostka ta posiadała najnowocześniejszy sprzęt, w tym pojazd wodno-pianowy wyposażony w dwa działka, z których można było korzystać także podczas jazdy. Co ważne i zaskakujące jak na ówczesne czasy, pojazd ten dysponował podłączeniami dla aż 16 linii wężowych, gdyż wyposażony był w dużych rozmiarów zbiorniki wody i środka pianotwórczego. Chlubą „zakładowych strażaków” były także: samochód ze zbiornikiem proszkowym oraz wóz wodno-pianowo-mgłowy, który dzięki wysokiej pojemności zbiorników mógł pracować godzinę bez uzupełniania środków gaśniczych. Ponadto na wyposażeniu ZSP były wówczas pojazd chemiczny wyposażony w butlę z dwutlenkiem węgla oraz kilka agregatów, służących do wytwarzania zagęszczonej piany[4]. W latach 80. Zakładowa Straż Pożarna miała do dyspozycji 11 wozów (9 bojowych i 2 pomocnicze)[5].




 
…i „dziś”
Lata współczesne można określić „czasem stabilizacji” w Zakładowej Straży Pożarnej w Grupie Azoty S.A. Aktualnie jest w niej zatrudnionych 44 strażaków, podległych komendantowi st. kpt. poż. Stanisławowi Jachimkowi. Obecnie jednostka dysponuje trzema ciężkimi wozami wodno-pianowymi: GCBAPr 10/60/1000, GCBA 9/32, GCBA 13/48, samochodem specjalnym gaśniczym śniegowym z ciekłym dwutlenkiem węgla GSN 5000, lekkim samochodem ratownictwa chemicznego SLRCH oraz dwoma samochodami operacyjnymi. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że w ostatnich latach ZSP została bardzo mocno doposażona w sprzęt z zakresu ratownictwa chemicznego.

W 2010 r. do zadań wykonywanych przez ZSP doszły nowe, przejęte od Jednostki Ratownictwa Chemicznego sp. z o.o. (działania z zakresu ratownictwa chemicznego), a od roku 2013 ZSP pełni także nadzór i odpowiada za ratowników chemicznych i Wydziałowe Grupy Ratownicze na terenie Grupy Azoty S.A. Głównym zadaniem Zakładowej Straży Pożarnej w Grupie Azoty S.A. jest prowadzenie działań ratowniczych określonych w ustawie o ochronie przeciwpożarowej, niemniej jednak oprócz działań ratowniczych, licznych ćwiczeń i przeprowadzanych szkoleń, strażacy ZSP zajmują się także prewencją, opracowywaniem wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych, kontrolą podręcznego sprzętu gaśniczego, naprawą i konserwacją sprzętu ochrony dróg oddechowych, zabezpieczeniem prac pożarowo niebezpiecznych, jak również pomiarami uciążliwości dla środowiska[6]. Pomimo że obszarem działania ZSP jest teren zakładu, jednostka ta ściśle współpracuje z Państwową Strażą Pożarną, niosąc pomoc dla miasta Tarnowa i okolicznej ludności.



Aktywni na wielu frontach
Działania na rzecz bezpieczeństwa realizowane przez Zakładową Straż Pożarną Grupy Azoty S.A. nie ograniczają się jednak wyłącznie do realizacji ww. prac. Od 2001 r. ZSP jest jednostką interwencyjną w zakresie Systemu Pomocy w Transporcie Materiałów Niebezpiecznych (SPOT), który służy poprawie bezpieczeństwa przewozu materiałów niebezpiecznych na terytorium naszego kraju, a w przypadku zaistnienia zagrożenia – pozwala na skuteczne usunięcie jego skutków połączonymi siłami i środkami krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego i podmiotów wchodzących w skład tegoż systemu[7]. W trosce o bezpieczeństwo ludzi i ich mienie oraz środowisko strażacy ZSP udzielają bezcennej pomocy przy awariach związanych z transportem materiałów niebezpiecznych. W minionym roku, wraz z grupą ekspertów SPOT, brali aktywny udział w awaryjnym przeładunku cysterny kolejowej z kwasem azotowym 98% we Francji.

Innym ważnym obszarem aktywności Zakładowej Straży Pożarnej Grupy Azoty S.A. jest praca w Zespole ds. Ochrony Przeciwpożarowej powołanym przez zarząd Grupy Azoty. Zespół ten działa od kwietnia 2013 r., a w jego skład wchodzą jednostki ochrony przeciwpożarowej Grupy Azoty: Zakładowa Straż Pożarna Grupy Azoty S.A., Zakładowa Straż Pożarna Grupy Azoty Puławy, Zakładowa Straż Pożarna Grupy Azoty Police, Zakładowa Służba Ratownicza Grupy Azoty ZAK, Zakładowa Służba Ratownicza Grupy Azoty Siarkopol, Kopalniana Stacja Ratownictwa Górniczego Siarkopol. Dzięki wspólnemu zaangażowaniu ww. zespołu oraz wsparciu zarządu Grupy Azoty, na przestrzeni dwóch lat wypracowano szereg niezbędnych regulacji oraz powołano Centrum Edukacji Ratownictwa Grupy Azoty CERGA – nowoczesną jednostkę odpowiedzialną za okresowe i specjalistyczne szkolenie strażaków i ratowników chemicznych pracujących w Grupie Azoty. Nowo powstała CERGA ma również pomóc w wypracowywaniu wspólnych standardów w ramach ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa, służyć wymianie doświadczeń i wykorzystywaniu synergii pomiędzy spółkami Grupy Azoty, co umożliwi jeszcze skuteczniejszą ochronę życia i zdrowia jej pracowników, a także zapewnieni bezpieczeństwo społeczności lokalnych i środowiska naturalnego znajdujących się w otoczeniu zakładów[8].

Wspólne przedsięwzięcia jednostek przeciwpożarowych skupionych w ramach Grupy Azoty nie ograniczają się jednak wyłącznie do prac operacyjnych czy projektowych. Pomimo wielu obowiązków i ciążącej na strażakach odpowiedzialności, znajdują oni czas, aby wspólnie zorganizować integrujące poszczególne zespoły zawody[9]. Na tym polu Zakładowa Straż Pożarna Grupy Azoty S.A. ma także powody do dumy – w I Zawodach Służb Ratowniczych Przemysłu Chemicznego, które odbyły się 31 maja 2014 r. w Puławach, ekipa Zakładowej Straży Pożarnej Grupy Azoty S.A. zajęła pierwsze miejsce w klasyfikacji drużynowej, uzyskując za wykonane zadania maksymalną liczbę punktów. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż idea ćwiczeń i zawodów strażackich ma w Grupie Azoty długą, gdyż sięgającą lat 60. ubiegłego wieku tradycję (a przynajmniej od tego okresu wzmianki o nich pojawiają się w prasie). Sukcesy Zakładowej Straży Pożarnej zawsze były powodem do dumy nie tylko ZSP, ale dla całej fabryki, dlatego też informacje o ich sukcesach na bieżąco pojawiały się w mediach wewnątrzzakładowych[10].

Służba strażaków jest pełna poświęceń. Dbając o bezpieczeństwo innych, niejednokrotnie sami narażają własne zdrowie i życie. Stąd też kierownictwo Zakładowej Straży Pożarnej i zarząd Grupy Azoty S.A. robią wszystko, aby zminimalizować potencjalne niebezpieczeństwo jeszcze w jego zalążku, a strażakom zapewnić sprzęt i warunki pracy na najwyższym możliwym do osiągnięcia poziomie. Uczestnictwo w ważnych dla polskiej chemii projektach (SPOT, CERGA), jak również specyfika Grupy Azoty (zakład o dużym potencjale awarii) sprawiają, że strażacy ZSP cały czas muszą być w gotowości, gdyż nigdy nie wiadomo, kiedy ich wiedza, doświadczenie i sprzęt ratowniczy będą musiały stanąć do walki z usuwaniem skutków ewentualnej awarii. Oby takich sprawdzających sytuacji było jak najmniej.

Lucyna Bielatowicz

Bibliografia

Opracowania:
1. Smoła M., Fabryka. Dokument dziejów, Kraków 2012.
2. Zakładowa Straż Pożarna w Zakładach Azotowych w Mościcach S.A. [w:] Strażacy Ziemi Tarnowskiej, red. St. Bukowiec, Bochnia 2008.

Czasopisma:
1. „Tarnowskie Azoty” 1968-2015.

Fotografie

1. Ze zbiorów Archiwum Grupy Azoty S.A.
                                     
[1] Zakładowa Straż Pożarna w Zakładach Azotowych w Mościcach S.A. [w:] Strażacy Ziemi Tarnowskiej, red. St. Bukowiec, Bochnia 2008, s. 43.
[2] Tamże.
[3] M. Smoła, Fabryka. Dokument dziejów, Kraków 2012, s. 195.
[4] Dzień i noc w strażnicy, „Tarnowskie Azoty”, nr 21 (192), 24.05.1968, s. 1, s. 3 oraz Zakładowa Straż Pożarna w Zakładach Azotowych w Mościcach S.A., dz. cyt., s. 45; M. Smoła, dz. cyt., s. 195-196.
[5] Zakładowa Straż Pożarna w Zakładach Azotowych w Mościcach S.A., dz. cyt., s. 45.
[6] Tamże. 
[7] SPOT razem dla bezpieczeństwa w transporcie, „Tarnowskie Azoty”, nr 6 (2135), 11.06.2012, s. 10.
[8] Grupa Azoty powołała Centrum Edukacji Ratowniczej, „Tarnowskie Azoty”, nr 3 (2168), marzec 2015, s. 8-9.
[9] Gratulacje dla naszych strażaków, „Tarnowskie Azoty”, nr 6 (2159), 16.06.2014, s. 8.
[10] Chociażby: Strażackie manerwy na instalacjach półspalania, „Tarnowskie Azoty”, nr 38 (313), 18.09.1970, s. 2; Powiatowe Zawody Strażackie udana imprezą, „Tarnowskie Azoty”, nr 41 (316), 8.10.1970, s. 2; Dni Ochrony Pożarowej, „Tarnowskie Azoty”, nr 20 (778), 19.05.1979, s. 2; Ćwiczenia taktyczno-bojowe „Tarnów 2011”, „Tarnowskie Azoty”, nr 9 (2126), 8.09.2011, s. 4; Wspólne ćwiczenia gwarantem bezpieczeństwa, „Tarnowskie Azoty”, nr 11 (2164), 19.11.2014, s. 8.