Pomnik Pierwszego Transportu do KL Auschwitz
Pomnik Pierwszego Transportu do KL Auschwitz zlokalizowany jest na
pl. Więźniów KL Auschwitz, między ulicami Bóżnic i Dębową. Wcześniej był
w tym miejscu plac handlowy,
powszechnie określany do 1975 r. Dożywociem. Przed rokiem 1939
sprzedawano na nim koszerne produkty żywnościowe, jednak nie cieszył się
on dobrą opinią wśród
mieszkańców przedwojennego Tarnowa. W pobliżu znajduje się odnowiony
skwer z odsłoniętym w 2000 r. Pomnikiem Ofiarom Stalinizmu z lat
1939-56. Po drugiej
stronie stoi dawna Żydowska Łaźnia Ludowa, w której mieści się
niefortunne centrum handlowo-usługowo-rozrywkowe.
Pomnik został wybudowany w 1975 r. w celu upamiętnienia pierwszego
transportu polskich więźniów politycznych do KL Auschwitz-Birkenau,
wywiezionych do niemieckiego
nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady wczesnym rankiem 14
czerwca 1940 r. Wśród uwięzionych znajdowali się także tarnowscy Żydzi.
Wcześniej wydarzenie
to przypominał obelisk w pasy z pamiątkową tablicą oraz literą „P” w
trójkącie. Uroczyste odsłonięcie miało miejsce dokładnie w 35. rocznicę
transportu, o godz.
17.30. Postument zaprojektował tarnowski architekt Otto Schier, związany
z miastem od 1959 r. Prosty w formie obiekt, wykonany z kamienia,
betonu i metalu
przywołuje symbolikę oświęcimskich pasiaków oraz korowodu 753 więźniów
prowadzonych pod eskortą hitlerowców do wagonów, podstawionych na
tarnowski dworzec kolejowy.
Metalowy fryz z postaciami wykonał zakład Mariana Biedrońskiego,
elementy plastyczne na betonie odkuwał
Zakład Kamieniarski Alfreda Gucwy, a liternictwo powstało w Zakładach
Mechanicznych w Tarnowie. Na płycie pomnika widnieje napis dla pamięci
przyszłych pokoleń:
„Z tego miejsca wyruszył pierwszy transport liczący 728 Polaków do obozu
zagłady KL AUSCHWITZ” (tylu więźniów dotarło w efekcie do obozu).
Obiekt znajduje się na terenie byłej dzielnicy żydowskiej oraz na obszarze późniejszego getta. Okolica została zdewastowana przez Niemców podczas okupacji, później w czasie likwidacji getta we wrześniu 1943 r. Reszty zniszczeń dopełniła miejscowa i okoliczna ludność, szukająca w tym miejscu sprzętów, materiałów budowlanych i pożydowskich kosztowności. Przestrzeń urbanistyczną Zawala ukształtowano na nowo po wojnie w latach 50. i 60. XX w.
Małgorzata Budzik
Bibliografia
1. Bartosz A., Tarnowskie judaica, Warszawa 1992,
2. Kozioł J., Pierwszy transport do KL Auschwitz, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010,
3. Pomniki i miejsca pamięci narodowej - przewodnik, cz. 1, Tarnów 2006,
4. Smagacz A., Pomnik pierwszego transportu do KL Auschwitz, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010,
5. Trusz M., Kroniki Tarnowskie, Tarnów 2009.
Strony internetowe:
1. Pałach M., Tarnowskie pomniki, Tarnowskie Centrum Informacji. [Online].
Protokół dostępu: http://www.it.tarnow.pl/index.php/pol/.../Tarnowskie-pomniki. [14.07.2011 r.].
Fotografie
1. Pomnik Pierwszego Transportu do KL Auschwitz – zbiór (fot. Jarosław Zbrożek).