Ulica Eliasza Goldhammera
Ulica Goldhammera, pełna nazwa Eliasza Goldhammera położona jest w
północno-wschodniej części dzielnicy Zawale. Łączy ona reprezentacyjną ulicę
Wałową z ulicą J. Poniatowskiego. Najwcześniejsza poświadczona w
dokumentach nazwa ulicy brzmiała Zdrojowa. Określenie to utworzone zostało
najprawdopodobniej na początku XIX wieku od wyrażenia „Wasserleitung”.
Oznaczało ono stary drewniany wodociąg miejski, który przechodził przez
stary Tarnów od ujęcia Borki na Rynek.
Współczesna nazwa ulicy ukształtowała się jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, od imienia wiceburmistrza
Tarnowa Eliasza Goldhammera. Ulica wytyczona została końcem XVIII wieku z
polnej drogi, która przebiegała na obszarze byłych zabudowań folwarcznych
kanonika Ostańskiego. Biegła ona od miasta na północ do rozciągających się
tam łąk. Do I połowy XIX wieku zniknęła liczna zabudowa folwarczna, później zaś
pojawiły się pierwsze budynki drewniane, murowane i kamienice. Pod koniec
XIX wieku zaczęły się tu nowoczesne inwestycje budowlane. Dzięki temu ulica
Goldhammera ukształtowała się jako główna i reprezentacyjna ulica Nowej
Dzielnicy Żydowskiej. Znajdowały się tu liczne biura, fabryczka ubrań,
ochronka żydowska, sklepiki oraz miejsca modlitw i nauki religijnej. Wówczas
ulica ta stanowiła centrum życia gospodarczego, kulturalnego i religijnego
tarnowskich Żydów. Projektowane w różnych stylach okazałe dwupiętrowe
kamienice z przełomu XIX i XX wieku stanowiły w większości własność żydowską.
Przykładowo przy ul. Goldhammera 3 usytuowany był luksusowy hotel Hermana i
Sary Soldingerów, który od 1946 r. stanowił siedzibę Żydowskiego Zrzeszenia
Religijnego z domem modlitwy.
Po II wojnie światowej hotel przemianowano na „Astorię”, potem „Leliwę”. W 1975 r. budynek zajął KW PZPR, później liceum
medyczne. Obecnie znajduje się tu Urząd Miasta Tarnowa. Natomiast pod
numerem 5 był Budynek Towarzystwa Kredytowego dla Handlu i Przemysłu
powstały z inicjatywy Hermana Merza członka Rady Miejskiej i
przewodniczącego Gminy Żydowskiej w Tarnowie. Do śmierci ostatniego
przewodniczącego gminy żydowskiej w 1993 r. była to siedziba Żydowskiego
Zrzeszenia Religijnego z domem modlitwy. W parterze kamienicy nr 6 była
restauracja Goldberga, z zachowanym napisem w języku polskim jidysz.
Współcześnie na budynku pod nr 1 zawieszono tablicę pamiątkową ku czci ofiar
strzelaniny policji i wojska. Rzekomo wywołana ona została strajkiem
ogłoszonym przez PPS oraz walkami klasowymi w 1923 r. Podczas okupacji
ulica Goldhammera w odcinku od Wałowej do Waryńskiego, wyznaczała granicę
getta. Budynki uległy wtedy w niewielkiej części zniszczeniu, ale układ
ulicy został zachowany.
Małgorzata Budzik
Bibliografia
Opracowania:
1. Budzik M., Goldhammera Elisza ulica, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010.
Fotografie
1. Ulica Eliasza Goldhammera – zbiór (fot. Jarosław Zbrożek).