Ulica Eliasza Goldhammera

Ulica Goldhammera, pełna nazwa Eliasza Goldhammera położona jest w północno-wschodniej części dzielnicy Zawale. Łączy ona reprezentacyjną ulicę Wałową z ulicą J. Poniatowskiego. Najwcześniejsza poświadczona w dokumentach nazwa ulicy brzmiała Zdrojowa. Określenie to utworzone zostało najprawdopodobniej na początku XIX wieku od wyrażenia „Wasserleitung”. Oznaczało ono stary drewniany wodociąg miejski, który przechodził przez stary Tarnów od ujęcia Borki na Rynek.

Współczesna nazwa ulicy ukształtowała się jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, od imienia wiceburmistrza Tarnowa Eliasza Goldhammera. Ulica wytyczona została końcem XVIII wieku z polnej drogi, która przebiegała na obszarze byłych zabudowań folwarcznych kanonika Ostańskiego. Biegła ona od miasta na północ do rozciągających się tam łąk. Do I połowy XIX wieku zniknęła liczna zabudowa folwarczna, później zaś pojawiły się pierwsze budynki drewniane, murowane i kamienice. Pod koniec XIX wieku zaczęły się tu nowoczesne inwestycje budowlane. Dzięki temu ulica Goldhammera ukształtowała się jako główna i reprezentacyjna ulica Nowej Dzielnicy Żydowskiej. Znajdowały się tu liczne biura, fabryczka ubrań, ochronka żydowska, sklepiki oraz miejsca modlitw i nauki religijnej. Wówczas ulica ta stanowiła centrum życia gospodarczego, kulturalnego i religijnego tarnowskich Żydów. Projektowane w różnych stylach okazałe dwupiętrowe kamienice z przełomu XIX i XX wieku stanowiły w większości własność żydowską. Przykładowo przy ul. Goldhammera 3 usytuowany był luksusowy hotel Hermana i Sary Soldingerów, który od 1946 r. stanowił siedzibę Żydowskiego Zrzeszenia Religijnego z domem modlitwy.

Po II wojnie światowej hotel przemianowano na „Astorię”, potem „Leliwę”. W 1975 r. budynek zajął KW PZPR, później liceum medyczne. Obecnie znajduje się tu Urząd Miasta Tarnowa. Natomiast pod numerem 5 był Budynek Towarzystwa Kredytowego dla Handlu i Przemysłu powstały z inicjatywy Hermana Merza członka Rady Miejskiej i przewodniczącego Gminy Żydowskiej w Tarnowie. Do śmierci ostatniego przewodniczącego gminy żydowskiej w 1993 r. była to siedziba Żydowskiego Zrzeszenia Religijnego z domem modlitwy. W parterze kamienicy nr 6 była restauracja Goldberga, z zachowanym napisem w języku polskim jidysz. Współcześnie na budynku pod nr 1 zawieszono tablicę pamiątkową ku czci ofiar strzelaniny policji i wojska. Rzekomo wywołana ona została strajkiem ogłoszonym przez PPS oraz walkami klasowymi w 1923 r. Podczas okupacji ulica Goldhammera w odcinku od Wałowej do Waryńskiego, wyznaczała granicę getta. Budynki uległy wtedy w niewielkiej części zniszczeniu, ale układ ulicy został zachowany.

Małgorzata Budzik

 

Bibliografia

 

Opracowania:

1. Budzik M., Goldhammera Elisza ulica, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010.

Fotografie

1. Ulica Eliasza Goldhammera – zbiór (fot. Jarosław Zbrożek).