Ulica Nowa

Ulica Nowa zlokalizowana jest w północno-wschodniej części dzielnicy Zawale i łączy ulicę Ludwika Waryńskiego z ulicą Adama Mickiewicza. Nazwa ulicy pochodzi sprzed I połowy XIX wieku i przejęta została od doraźnego określenia. Z czasem ukształtowała się jako nazwa własna, oficjalna. Prawdopodobnie miało to miejsce dzięki nieistniejącej już dzisiaj, a zlokalizowanej na niej, Synagodze Nowej „Jubileuszowej”.

Ulica Nowa wytyczona została na początku XIX wieku na obszarze byłych zabudowań folwarcznych kanonika Ostańskiego oraz księży kanoników kolegiackich tarnowskich. Wraz z ulicą Folwarczną biegła ulica Nowa obecną ulicą Kupiecką w kierunku na północ. Dodać należy, iż ulica sytuowana była zaraz przed szpitalem wojskowym i małymi koszarami. Dokumenty poświadczają jej obecność ok. 1814 r. Właściwie do połowy XIX wieku ulica Nowa znajdowała się poza życiem gospodarczym i kulturalnym miasta. Spowodowane to było najprawdopodobniej odległością od ówczesnych centralnych placów: Burku i najważniejszych ulic handlowych: Bernardyńskiej, Ogrodowej i Targowej. Od drugiej połowy XIX wieku ukształtowała się stopniowo jako oś nowego układu urbanistycznego. Ze względów gospodarczych ulica Nowa stanowiła najbardziej zabudowaną ulicę Nowej Dzielnicy Żydowskiej. Krótka, ale szeroka ulica z nielicznymi przedsiębiorstwami handlowo-usługowymi, stanowiła głównie miejsce modlitw i nauki religijnej. Większość realności na jej terenie była własnością żydowską. Przykładowo przy ulicy Nowej 10 znajdował się fundusz Szpitala Izraelickiego, w latach 20. XX wieku siedziba zarządu gminy żydowskiej. Dalej przy ulicy Nowej 8 funkcjonowała synagoga Debory Wechsler, na piętrze kamienicy ofiarowanej przez filantropkę na cele gminy żydowskiej. Natomiast narożnik ul. Nowej zajmował budynek kahału, w czasie okupacji - Judenrat. Kolejno w drugim narożniku, czyli na styku ul. Nowej i ul. Waryńskiego, usytuowana była Synagoga Nowa „Jubileuszowa” im. Franciszka Józefa I. Podczas okupacji hitlerowskiej ulica stała się częścią getta. Jak podaje Adam Bartosz w artykule „Szlak Żydów tarnowskich”: „Getto tarnowskie zamykało się ulicami: Pl. Pod Dębem, Wałowa, Lwowska, a z drugiej strony - Nowa, Mickiewicza, Starodąbrowska, Polna. Teren getta sięgał pierwotnie na wschód po ul. Jasną i był sukcesywnie zmniejszany”. Budynki w większości uległy zniszczeniu.

Po wojnie ulica nie była remontowana. Ujęto ją w planach odbudowy dopiero w 1951 r. W okresie lat 50. powstał tu nowy układ zabudowy bloków z cegły, który istnieje do dzisiaj. Obecnie znajduje się tu Urząd Miasta Tarnowa oraz Wydział Geodezji i Katastru oraz Wydział Gospodarki Nieruchomościami Starostwa Powiatowego w Tarnowie.

Małgorzata Budzik

Bibliografia

Opracowania:
1. Budzik M., Nowa ulica, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010.

Strony internetowe:
1. Bartosz A., Szlak Żydów tarnowskich. Muzeum Okręgowe w Tarnowie. [Online].
Protokół dostępu: http://www.muzeum.tarnow.pl/artykul.php?id=52&typ=5. [7.01.2011 r.].

Fotografie

1. Ulica Nowa – zbiór (fot. Jarosław Zbrożek).