Willa Kwiatkowskiego w Mościcach

Inne nazwy to: Pałacyk Kwiatkowskiego, Willa Mościckiego, Pałacyk Mościckiego, willa Dyrektora, Dom Dyrektora, Dyrektorówka, Dom Chemika, Dom Technika. 

Willa Kwiatkowskiego ma status dobra kultury, wpisanego do rejestru zabytków na podstawie decyzji Wojewódzkiego. Konserwatora Zabytków z dnia 17 grudnia 1979 r. Założenie willowo-ogrodowe usytuowane jest na dwóch działkach w obrębie 192, dz. nr 27/13 o pow. 10 779 m² oraz dz. nr 27/21 o pow. 19 412 m². Dyrektorówka usytuowana jest w otoczeniu miejskiego Parku im. Eugeniusza Kwiatkowskiego (pow. 8,34 ha), objętego ochroną konserwatorską z dnia 21 lipca 2006 r. Bezpośrednie jej otoczenie to parkowe alejki o symetrycznym układzie, trawniki z elementami wzorów bukszpanowych, estetyczne klomby o geometrycznych kształtach, ozdobna zieleń, fontanna, pergola w formie półkolistej kolumnady oraz szpaler lip.

Dom Dyrektora powstawał w latach 1927-1928 według projektu architekta Konrada Kłosa. Wykonawcą budowy było Biuro Budowlane inż. Antoniego Kiełbasińskiego i S-ka.

Willa Kwiatkowskiego zamyślona została w stylu modernistycznym, nawiązującym do neoklasycyzmu To tzw. „styl dworkowy”, wzorowany na Pałacu Łazienkowskim w Warszawie projektu Domenico Merliniego z neoklasycystycznym detalem w formie roślinnej dekoracji wystroju elewacji.

Najistotniejsze informacje dotyczące projektu willi przedstawiają się następująco: budynek wolnostojący, jednopiętrowy, trójosiowy, dwutraktowy, częściowo podpiwniczony, z pierwotnie nieużytkowym poddaszem, oparty na planie prostokąta z wykuszem od wschodu. Powierzchnia użytkowa Pałacyku – ok. 320 m², zabudowy – ok. 180 m², kubatura – 1 260 m³. Elewacja Willi Kwiatkowskiego to: ryzality z czterokolumnowymi portykami; gzyms z balustradami tralkowymi, w narożach kamienne wazony. Elewacja północna – frontowa jest regularna, pięcioosiowa, z niewielkim wgłębnym portykiem, półkolisty balkon na piętrze o tralkowej balustradzie, wsparty czterema kolumnami. Z kolei elewacja południowa ogrodowa ma charakter regularny, pięcioosiowy, duży półkolisty taras otwarty na park, z wachlarzowymi schodami oraz wsparty na kolumnach prostokątny balkon na piętrze. Jeśli chodzi o ogrodzenie budynku to przedstawia się ono następująco: wejście od strony północnej – główna reprezentacyjna brama wjazdowa z furtką. Ogrodzenie w formie ozdobnych słupów betonowych z cokołem, ażurowymi stalowymi przęsłami. Obecnie teren wokół willi w całości ogrodzony z całodobowym monitoringiem.

Pierwotnie Dom Dyrektora pełnił funkcję komfortowego mieszkania służbowego z ogrodem dla pierwszych dyrektorów naczelnych Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Tarnowie-Mościcach. Jego rezydentami byli m.in. prezydent Ignacy Mościcki, minister Eugeniusz Kwiatkowski, dr Tadeusz Zwisłocki (?), inż. Torsten Müller, Stanisław Opałko (?) oraz Ryszard Kozioł (?).

Przed II wojną światową Dom Dyrektora pełnił rolę reprezentacyjnego hoteliku. W czasie wojny była to siedziba niemieckiego naczelnego dyrektora fabryki oraz niemieckiego wojskowego sądu doraźnego Feldgericht. Po wojnie pomieszczenia Domu Chemika zajmowały m.in. harcówka ZHP w Mościcach, Rada Zakładowa, Wojewódzka Rada Narodowa, Miejska Rada Narodowa, Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej, Koło Emerytów i Rencistów, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego SITPChem, Zakładowy Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, wypożyczalnia sprzętu turystycznego, filia Politechniki Krakowskiej, filia Akademii Górniczo-Hutniczej, Dział Handlowy Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach, Dział Licencji Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach oraz Biuro Eksportu ONT i Usług Technicznych Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach.

Budynek usytuowany został przy ul. Jarzębinowej 9 w Mościcach. Właścicielem posiadłości są Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach SA z siedzibą przy ul. Kwiatkowskiego 8. Kapitalny remont zespołu pałacowo-ogrodowego miał miejsce w latach 2010-2011. Obecnie Willa Kwiatkowskiego pełni funkcję reprezentacyjną. Znajdują się w niej: siedziba Zarządu Azotów Tarnów, Biura Public Relations Azotów Tarnów oraz redakcji zakładowego biuletynu „Tarnowskie Azoty”.

Małgorzata Budzik

Bibliografia

Dokumenty:

1. Decyzja w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków województwa tarnowskiego zespołu urbanistycznego związanego z Zakładami Azotowymi w Mościcach – decyzja L.dz.KL.III- 534/632/79, nr wpisu A-208, z dn. 17 grudnia 1979. [mps].

2. Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, oprac. M.H. Grabski, listopad 2005. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Rejestr zabytków nr A-63/M, z dn. 21 lipca 2006.

Opracowania:

1. Budzik M., Willa Kwiatkowskiego. Rezydencja, Tarnów 2012.
2. Bułdys B., Mościce – sen o nowoczesności, [w:] Tarnów. 1000 lat nowoczesności, red. E. Łączyńska-Widz, D. Radziszewski, Warszawa-Tarnów 2010.

3. Gabała J., Park im. Eugeniusza Kwiatkowskiego, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010.
4. Krupiński A.B., Mościckie „dwory” i „dworki” (40), [w:] tegoż, Druga Teka Tarnowska. Czterdzieści jeden najcenniejszych zabytków Tarnowa w rysunkach i opisach Andrzeja B. Krupińskiego, Tarnów 2004.

5. Lichwała R., Dom Chemika, zwany Dyrektorówką, także Pałacykiem Mościckiego, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010.

Czasopisma:

1. Baran M., Perełka mościckiej architektury, „Temi” 2012, nr 6.

2. Bułdys B., Fenomen Mościc. Architektura przedwojennej dzielnicy przemysłowej, „Rocznik Tarnowski” 2010.

6. Krupiński A.B., Mościcka „dyrektorówka”, „Dziennik Tarnowski” 2007.

Strony internetowe:
1. Dom Chemika, E-przewodniki.pl. [Online].
Protokół dostępu: http://e-przewodniki.pl/przewodnik-obiekt-Polska-Tarnow-Dom_Chemika-264b.html. [10.06.2012 r.].



Fotografie

1. Willa Kwiatkowskiego w Mościcach – Archiwum Grupy Azoty S.A. – zbiór (fot. Paweł Topolski).