Pomnik Eugeniusza Kwiatkowskiego

To wyjątkowy człowiek! Nie tylko jest zdolny, ale wszystkie swe siły oddałby państwu. Dla niego nie ma innej pracy, poza pracą dla państwa – tak o pomysłodawcy Centralnego Okręgu Przemysłowego i budowniczym portu w Gdyni wicepremierze Eugeniuszu Kwiatkowskim wypowiadał się prezydent II Rzeczpospolitej Ignacy Mościcki. Doceniając wkład inżyniera Kwiatkowskiego w budowę i rozwój polskiego przemysłu, zwłaszcza powstałej w 1927 r. Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach, Zarząd Azotów Tarnów – kontynuatora międzywojennej PFZA – ufundował jego pomnik, który stanął na skwerze przed główną siedzibą mościckiej spółki. Budowa pomnika była jednym z elementów obchodów jubileuszu 85-lecia istnienia Azotów Tarnów.

Pomnik przedstawia portretowe ujęcie postaci wielkiego Polaka. Popiersie zostało umieszczone na prostopadłościennym cokole o wymiarach 126 x 76 cm. Koncepcja ta nawiązuje do wizji pomnika Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni. W rozwiązaniu cokołu, wykonujący go artysta rzeźbiarz prof. Stanisław Szwechowicz zaproponował rodzaj szarfy, czy też wstęgi o długości 248 cm i szerokości 110 cm, biegnącej dynamicznie po przekątnej, mającej symbolizować Wizję i Czyn, które uosabiał Eugeniusz Kwiatkowski w czasach II Rzeczpospolitej. Ta lekko pofałdowana szarfa nawiązuje do wzniesień i wzgórz widocznych w pejzażu Tarnowa. Jest też pewnego rodzaju odniesieniem do gdyńskiego pomnika Kwiatkowskiego, gdzie lico cokołu tworzą biegnące fale. Na wspomnianej już szarfie uwieczniono wypowiedź Eugeniusza Kwiatkowskiego, dotyczącą budowy tarnowskiej fabryki: „Nigdy w przeszłości ani w teraźniejszości nie było postawione w Polsce zadanie tak trudne, tak skomplikowane, tak nowe, tak wielkie do zrealizowania w tak krótkim okresie czasu”.

Popiersie, którego wysokość wynosi 172 cm, odlane jest z brązu, natomiast cokół to wysoki na 216 cm monolit wykonany z bloku granitowego. Tak zwane poderwanie cokoły to kolejne 8 cm. Wszystko to sprawia, że statua Eugeniusza Kwiatkowskiego stanowi imponujących rozmiarów personifikację etosu budowy podstaw polskiego przemysłu.

Uroczyste odsłonięcia pomnika dokonali 9 października 2012 r. – w dniu obchodów jubileuszu 85-lecia Azotów Tarnów – prezydent RP Bronisław Komorowski i wnuczka Eugeniusza Kwiatkowskiego Julita Maciejewicz-Ryś. Chciałabym, aby ludzie przechodząc obok pomnika mojego dziadka pamiętali, że nawet w bardzo trudnych czasach, jeżeli panuje harmonia i wzajemne zaufanie, to rozwiązywanie problemów jest znacznie łatwiejsze – powiedziała Julita Maciejewicz-Ryś.

Eugeniusz Kwiatkowski (ur. 30 grudnia 1888, zm. 22 sierpnia 1974) – menadżer, polityk, minister skarbu i handlu oraz wicepremier Polski w dobie II Rzeczypospolitej, ale przede wszystkim śmiały wizjoner dopatrujący się celu egzystencji Polski, jako niepodległego państwa, w jego rozwoju gospodarczym. W latach 1926-1930 minister przemysłu i handlu w rządach: Kazimierza Bartla, Józefa Piłsudskiego, Kazimierza Świtalskiego i Walezego Sławka. Jako minister znacząco przyczynił się do rozwoju gospodarki morskiej i rozbudowy portu w Gdyni, był także współtwórcą koncepcji budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego. W okresie 1931-1935 dyrektor Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach, a po połączeniu tegoż przedsiębiorstwa z Państwową Fabryką Związków Azotowych w Chorzowie – co nastąpiło w 1933 r. – dyrektor Zjednoczonych Fabryk Związków Azotowych. W 1935 r. otrzymał i przyjął nominację na stanowisko wicepremiera i ministra skarbu, które pełnił do 1939 r. Po zakończeniu II wojny światowej, tj. w latach 1945-1949 kierownik Delegatury Rządu do Spraw Odbudowy Wybrzeża. W okresie 1947-1952 ponownie poseł do Sejmu Rzeczypospolitej.

Stanisław Szwechowicz – absolwent i wieloletni wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk Pięknych) w Gdańsku, twórca m.in. pomnika Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni, generała Józefa Hallera we Władysławowie i marszałka Józefa Piłsudskiego w Toruniu.

Lucyna Bielatowicz

Bibliografia

Opracowania:
1. Archiwum polityczne Eugeniusza Kwiatkowskiego, wybór, wstęp i oprac. M. M. Drozdowicz, Warszawa 2002.
2. Zaręba J., Eugeniusz Kwiatkowski. Romantyczny pragmatyk, Warszawa 1998.

Czasopisma:
1. Bielatowicz L., Azoty Tarnów gościły wnuczkę Eugeniusza Kwiatkowskiego, „Tarnowskie Azoty” 2012, nr 4.
3. Bielatowicz L., Program na miarę jubileuszu, „Tarnowskie Azoty” 2012, nr 9.
4. Pomnik Eugeniusza Kwiatkowskiego, „Tarnowskie Azoty” 2012, nr 10.
5. Węglewska H., 85 lat Azotów Tarnów, „Tarnowskie Azoty” 2012, nr 11.

Fotografie

1. Pomnik Eugeniusza Kwiatkowskiego – Archiwum Grupy Azoty S.A. – zbiór (fot. Paweł Topolski).