Ulica Żydowska

Ulica Żydowska wychodzi z północno-wschodniego narożnika Rynku, biegnie w kierunku wschodnim i łączy się z ulicą Wekslarską wspólnym odcinkiem z ulicą Brama Pilźnieńska. Ulica Żydowska została wytyczona podczas lokacji miasta, jest ona węższa od równoległej ulicy Wekslarskiej.

Od II połowy XVI wieku rejon ulicy Żydowskiej stał się masowym miejscem osiedlania się Żydów w Tarnowie. W 1581 r. Żydzi uzyskali pozwolenie na budowę drewnianej synagogi, która stanęła z tyłu domów w północnej części ulicy. W 1631 r. w rękach tarnowskich Żydów było już 12 domów wewnątrz murów miejskich.

Pierwsze budynki przy ulicy Żydowskiej były konstrukcji drewnianej. Frontowe części działek zajmowały domy mieszkalne, natomiast z tyłu stawiano zabudowania gospodarcze. W I poł. XVII wieku wybudowano murowaną synagogę, która stanęła w miejsce drewnianej. W II poł. XVII wieku wzrost liczby ludności żydowskiej przy jednoczesnym zakazie nabywania przez Żydów nowych nieruchomości, sprawił zagęszczenie zabudowy i dzielenie działek. W związku z powyższym pojawiły się domy wąskofrontowe o głębokim rzucie. W 1723 r. ówczesny właściciel miasta Tarnowa Paweł Sanguszko wydał zarządzenie nakazujące zabudowę pustych działek w mieście, co pozwoliło ludności Żydowskiej nabywanie nowych nieruchomości. Na początku XIX wieku zabudowa ulicy Żydowskiej z grubsza przypominała obecną, z rozdrobnionymi działkami wypełnionymi wąskimi domami, oficynami i przybudówkami. Pod koniec XIX wieku wyburzono dwie kamienice odsłaniając południową elewacje synagogi, a na początku XX wieku w ich miejscu wzniesiono żelazne ogrodzenie. Do II wojny światowej ulica Żydowska pełna była małych sklepików, warsztatów i składów. Wszechobecna była ciasnota oraz problemy kanalizacyjne.

W czasie II wojny światowej Niemcy spalili synagogę, a pozostałości rozebrali. Pozostała jedynie bima, zadaszona w latach 60. XX wieku. Wyburzono ponadto wiele budynków otaczających synagogę.

Po wojnie wyburzono budynek nr 14, który w wyniku działań poszukiwaczy żydowskich skarbów zawalił się, pozostałe budynki były mocno zaniedbane. W latach 90. nastąpiła znaczna poprawa stanu technicznego budynków tej ulicy. Odnowiono elewacje kamienic oraz wyremontowano lokale w parterach. W 1998 r. wyremontowano nawierzchnię ulicy zastępując trylinkę granitową kostką.

Obecnie przy ulicy Żydowskiej znajdują się m. in. Oddział PTTK, sklepy, punkty usługowe i gastronomiczne.

Jarosław Zbrożek

Bibliografia

Opracowania:
1. Potępa S., Trusz M., Architektura ul. Żydowskiej, [w:] Tarnów - Stare Miasto - Wielki Przewodnik t. 2, red. S. Potępa, Tarnów 1995.

2. Trusz M., Żydowska ulica, [w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010.

Fotografie

1. Ulica Żydowska – zbiór (fot. Jarosław Zbrożek).