Józef Kordian Zamorski (1890-1983) – generał dywizji

Józef Kordian Zamorski urodził się 1 kwietnia 1890 r. w majątku Kołkówka k. Rzepiennika Biskupiego jako syn Arnolda i Wiktorii z Serafinów. Pierwszym etapem jego edukacji była nauka domowa. Następnie uczęszczał do 4-klasowego gimnazjum i seminarium nauczycielskiego we Lwowie. Lata 1910-14 spędził w Krakowie studiując w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, pod kierunkiem Józefa Mehoffera. Studia skończył z wyróżnieniem w 1918 r.

Pod koniec 1908 r. został członkiem Związku Walki Czynnej, później Związku Strzeleckiego. Zajmował tam różne stanowiska, m.in. dowódcy sekcji, plutonu oraz kompanii. W 1912 r. Zamorski (Kordian – pseudonim z czasów konspiracyjnych który stał się później częścią jego nazwiska) ukończył szkołę oficerską w Krakowie uzyskując stopień podporucznika, a w 1913 r. został jej komendantem.

W lipcu 1914 r. otrzymał powołanie do wojska austriackiego. Jednak już w sierpniu tegoż roku przeniósł się do Legionów Polskich, gdzie był dowódcą batalionu (w stopniu porucznika) w I Brygadzie, a następnie w 5.pp Legionów. W lipcu 1917 r. po tzw. kryzysie przysięgowym został wcielony do armii austriackiej, skąd zdezerterował. Następnie rozpoczął działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej, będąc najpierw komendantem obwodu krakowskiego, a później szefem sztabu Komendy Głównej. Zamorski był organizatorem i dowódcą II batalionu 5.pp i II batalionu 32.pp. Wojska Polskiego w którym służył od listopada 1918 r. Brał udział w walkach z Ukraińcami o Przemyśl i Lwów. W czerwcu 1919 r. uzyskał awans do stopnia majora ze starszeństwem. Był słuchaczem Szkoły Sztabu Generalnego. W czasie wojny polsko-bolszewickiej został w stopniu podpułkownika kwatermistrzem 2 Armii, a od maja 1920 r. szefem I Oddziału Polskiej Ekspozytury Wojskowej na Ukrainie przy rządzie Semena Petlury. W sierpniu 1920 r. był dowódcą obrony Warszawy, później szefem Biura Operacyjnego Kwatery Głównej Naczelnego Wodza, a następnie szefem sztabu wojsk Litwy Środkowej.

W latach 1922-24 był szefem sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu III Grodno. W 1923 r. otrzymał awans do stopnia pułkownika. W październiku 1924 r. objął dowództwo 76.p.p. w Grodnie. Sprawował tę funkcję do listopada 1925 r. kiedy został I oficerem sztabu Inspektoratu Armii w Wilnie. Po przewrocie majowym został szefem Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. W latach 1927-35 był zastępcą szefa Sztabu Głównego i jednocześnie szefem Oddziału I Sztabu. W 1931 r. przygotowywał projekt planu „N”. Plan ten zakładał docelowo po zakończeniu mobilizacji utworzenie 44 dywizji piechoty, 13 brygad kawalerii, 12 brygad artylerii i kwaterę Obszaru Warownego Wilno. Jednak projekt ten zarzucono. Do stopnia generała brygady awansował w 1931 r.

W styczniu 1935 r. został komendantem głównym Policji Państwowej. Jednym jego z priorytetów jako komendanta Policji Państwowej był rozwój kadr. Zamorski zauważył, że dobrze wyedukowany kierujący się zdrowymi zasadami moralnymi i patriotyzmem policjant to klucz do skutecznego działania Policji Państwowej. W tym celu opracował „Przykazania Policjanta”. Były one następujące:

1. Honor i Ojczyzna – oto hasła, którymi w życiu Twoim masz się kierować.
2. Ojczyzna powierzyła Ci broń i oczekuje, że będziesz Jej godny.
3. Ojczyzna przyznała Ci wyjątkowe prawa. Tych praw nie nadużywaj, gdyż nie są one przywilejem, lecz obowiązkiem, który sumiennie wypełniasz w służbie Narodu.
4. Przestępstwo jest nieszczęściem. Zachowaj się wobec niego z powagą i ludzkością.
5. Pomóż temu, kto Twej pomocy potrzebuje i obchodź się ze wszystkimi tak, jak byś chciał, by się z Tobą obchodzono.
6. Bądź odważny, sumienny, ostrożny i nie zawiedź nigdy zaufania przełożonego. Nadużycie zaufania jest hańbą. Mów prawdę, gdyż kłamstwo jest tchórzostwem.
7. Pamiętaj, że nosisz mundur. Jak Cię widzą, tak Cię piszą. Bądź więc zawsze schludnie i czysto ubrany i nie zaniedbuj wyglądu zewnętrznego.
8. Żyj skromnie, zachowasz przez to niezależność. Nie przyjmuj żadnych podarunków, gdyż to zobowiązuje. Jako policjant nie możesz mieć zobowiązań. Życie ponad stan jest hańbą i prowadzi do nieszczęścia. Pijaństwo zabierze Ci ludzką godność, staniesz się pośmiewiskiem rodaków i zasłużysz na pogardę dzieci.
9. Pamiętaj, że Cię podsłuchują, więc nie mów publicznie o sprawach służbowych. Za-chowaj umiar w mowie.
10. Bądź w życiu i służbie sprawiedliwy.
11. W wystąpieniach przeciwko wrogom Ojczyzny bądź bezwzględny, pamiętaj jednak, że dobry żołnierz gardzi okrucieństwem.
12. Rozkazów przełożonych słuchaj bezwzględnie, bądź wzorem dla podwładnych, którzy Cię pilnie obserwują. Jeśli żądasz od innych, by byli dobrymi kolegami, pamiętaj sam o koleżeństwie.
13. Miej pogardę dla pochlebców.
14. Pamiętaj, że jesteś żołnierzem. Nie zaniedbuj ćwiczyć się w żołnierskiej sprawności i ucz się ciągle, pamiętając o tym, że obywatele widzą w Tobie człowieka, który musi wiedzieć wszystko.

Był pomysłodawcą Klubu Szeregowych Policji Państwowej. Policjantom spodobał się pomysł i 16 kwietnia 1937 r. powstało stowarzyszenie pod nazwą „Klub Szeregowych Policji Państwowej w Warszawie”. Celem klubu było by szeregowi policjanci (od stopnia posterunkowego do starszego przodownika włącznie) „w miłym gronie i pogodnej atmosferze mogli znaleźć godziwą rozrywkę i odprężenie po trudach służby”. Zamorski brał udział w imprezach charytatywnych organizowanych przez Stowarzyszenie Rodzina Policyjna, a jego żona została przewodniczącą Zarządu Naczelnego tego stowarzyszenia.

Ciekawostką jest to, że Józef Kordian Zamorski był uczestnikiem jednego z ostatnich oficjalnych wielkich polowań w Białowieży w okresie międzywojennym. Heinrich Himmler, który wiele słyszał o urokach Puszczy Białowieskiej i jej zwierzynie od polującego tam już czterokrotnie Hermanna Göringa, był bardzo zainteresowany wzięciem udziału w tym polowaniu. Oczywiście nikt z władz polskich nie był zachwycony pomysłem, lecz z ze względów dyplomatycznych nie wypadało odmówić. Oficjalnie H. Himmlera do Polski zaprosił Zamorski .

Na początku września 1939 r. policja została objęta planem ewakuacji na wschód, w ramach której Komenda Główna Policji Państwowej wraz z jej komendantem opuścili Warszawę. Przyczyną tego był brak jednoznacznych dyrektyw władz naczelnych, które pozwoliłyby skutecznie wykorzystać Policję Państwową w trakcie kampanii wrześniowej .

Zamorski został internowany w Rumunii w obozie Baile Herculane, skąd zbiegł do Palestyny. W Palestynie od listopada 1940 r. do lipca 1942 r. był komendantem Ośrodka Zapasowego Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich i p.o. dowódcy oddziałów Wojska Polskiego na Bliskim Wschodzie, a następnie zastępcą dowódcy tych oddziałów. Po wojnie przeniesiony został w stan spoczynku i osiadł w Londynie pracując jako konserwator dzieł sztuki. 11 listopada 1966 r. Rząd RP na uchodźstwie nadał Zamorskiemu stopień generała dywizji. 19 grudnia 1983 r. zmarł w Londynie, gdzie został pochowany.

Odznaczony był m.in: Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżami Komandorskimi i Oficerskimi Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (4-krotnie), Złotym Krzyżem Zasługi i wieloma zagranicznymi.

Z małżeństwa zawartego w 1921 r. z Leokadią Karpusową z Kamińskich miał dwóch synów: Jacka (ur. w 1923 r.) i Rafała (ur. w 1928 r.).

Józef Kordian Zamorski w ocenie niektórych historyków jest postacią kontrowersyjną. Główne zarzuty kierowane pod jego adresem obejmują okres kiedy sprawował stanowisko Komendanta Głównego Policji Państwowej. Zarzuca się mu stosowanie ostrych represji wobec przeciwników ówczesnych władz. Organizowano wtedy obławy na opozycjonistów (głównie lewicowych) i osadzano ich w obozie w Berezie Kartuskiej bez wyroku sądowego. W latach 1936-37 policja bardzo brutalnie obeszła się z manifestującymi robotnikami i chłopami. Pewnym usprawiedliwieniem tych działań wydaje się być alergiczna niechęć władz do środowisk lewicowych i pamięć trudu odparcia bolszewickiego najazdu z 1920 r. Dla decydentów z lat 30-tych najważniejsze było utrzymanie suwerenności państwa, a Policja Państwowa miała być narzędziem do osiągnięcia tego celu.

Jarosław Zbrożek

 

Bibliografia

Opracowania:
1. Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej, red. J. M. Majchrowski, Polska Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1994.

Czasopisma:
1. Bartosz W, Gen. dyw. Józef Kordian Zamorski (1890-1983), „Zeszyty Wojnickie” 1996, nr 4 (48).
2. Bańburski K, Młot na komunistów, Tarniny 1996, nr 9/45.

Strony internetowe:
1. Ostatnie przedwojenne polowania reprezentacyjne. Czasopis.[Online].
Protokół dostępu: http://czasopis.pl/czasopis/2009-02/art-11. [26.02.2010 r.].
2. Czas wojny, czas zagłady. Ogólnopolskie Stowarzyszenie „Rodzina Policyjna 1939” w Katowicach. [Online].
Protokół dostępu: http://www.osrp1939.policja.katowice.pl/czas.htm. [26.02.2010 r.].
3. Przykazania Policjanta. Stowarzyszenie „Rodzina Policyjna 1939 r.” Oddział w Łodzi. [Online].
Protokół dostępu: http://www.srp1939.lodzka.policja.gov.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=11&Itemid=11. [26.02.2010 r.].

Fotografie

1. Ze zbiorów Izby Pamięci Komendy Miejskiej Policji w Tarnowie.