Pro memoria do 16. Pułku Ziemi Tarnowskiej
Dzięki materiałom uzyskanym od Pana Tomasza Staniczka z Chełma Śląskiego mamy możliwość uzupełnić pewne dane dotyczące losów wojennych żołnierzy 16. Pułku Ziemi Tarnowskiej w wojnie obronnej 1939 r. Za uzyskane informacje serdecznie dziękujemy.
Wykaz żołnierzy Wojska Polskiego poległych podczas Kampanii Wrześniowej na terenie Gminy Chełm Śląski[1]
- Podchorąży WP - Witold Chwoczyński. Urodzony 12 września 1920 r., w Tarnowie żołnierz 16. Pułku Ziemi Tarnowskiej. Poległ 3 września 1939 r., w Chełmie Śląskim, obok domu Franciszka Pastwy. Z korespondencji prowadzonej w marcu 1941 r., pomiędzy rodziną poległego, a proboszczem „chełmskim” – ks. Wiktorem Wojtkiem wynika, że nazywał się Kwoczyński. Pochowany w poniedziałek 4 września na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim (parafialna księga zgonów 1911-1947, pozycja 33/1939) w jednej mogile zbiorowej z nieznanymi żołnierzami.
- Nieznany żołnierz WP. Urodzony w Krakowie. Poległ 3 września 1939 r., w Chełmie Śląskim (na Krępcu). Pochowany 4 września na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim (parafialna księga zgonów 1911-1947, pozycja 34/1939) w jednej mogile zbiorowej.
- Nieznany żołnierz WP. Poległ 3 września 1939 r., w Chełmie Śląskim (na Krępcu). Pochowany 4 września na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim (parafialna księga zgonów 1911-1947, pozycja 35/1939) w jednej mogile zbiorowej.
- Nieznany żołnierz WP. Poległ 3 września 1939 r., w Chełmie Śląskim (na Krępcu). Pochowany 4 września na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim (parafialna księga zgonów 1911-1947, pozycja 36/1939) w jednej mogile zbiorowej.
- Hain Woźnica. Syn Dawida i Estery. Był grabarzem żydowskim w Katowicach. Poległ 3 września w Chełmie Śląskim (na Krępcu). Pochowany 4 września na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim (parafialna księga zgonów 1911-1947, pozycja 37/1939). Staraniem rodziny oraz za zezwoleniem władz hitlerowskich w dniu 9 września 1939 r., został ekshumowany i pochowany w Katowicach.
- Hodorowski. Urodzony 30 sierpnia 1915 r. Poległ 3 września 1939 r. Pochowany 7 września w drewnianej skrzyni na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim (parafialna księga zgonów 1911-1947, pozycja 45/1939). Dla ustalenia imienia poległego zwrócono się do PCK w Warszawie. W odpowiedzi podano, że strzelec 16. Pułku Ziemi Tarnowskiej – Chodorowski poległ 4 września 1939 r., w Chełmie Wielkim, tam pochowany w mogile zbiorowej. Imienia nie podano.
- Nieznany żołnierz WP. Poległ w Kopciowicach (obecnie dzielnica Chełmu Śląskiego). Pochowany 8 września na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim (parafialna księga zgonów 1911-1947, pozycja 46/1939). Przy poległym znaleziono tabliczkę identyfikacyjną (nieśmiertelnik) z numerem K73420/2435b oraz modlitewnik „Wiara-nadzieja-miłość”. Zwrócono się do CAW w Warszawie o ustalenie danych na podstawie numeru identyfikacyjnego. CAW poinformowało, że nie posiada wykazów imiennych żołnierzy wojny obronnej 1939 r.
- Nieznany żołnierz WP. Pochowany 9 września na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim (parafialna księga zgonów 1911-1947, pozycja 47/1939).
Na terenie Chełmu Śląskiego doszło do potyczki, w której, według zapisu w „Kronice parafialnej”, zginęło 8 żołnierzy polskich (wyszczególnieni powyżej), a 6 wziętych do niewoli hitlerowcy rozstrzelali w Chełmie Małym nad rzeką Przemszą, gwałcąc w ten sposób konwencję genewską, chroniącą jeńców wojennych[2].
Pierwotnie żołnierze WP zostali pochowani w jednym grobie na łące (obecnie – nowe koryto rzeki Przemszy przed byłym budynkiem celnym). Później w dniu 1 listopada 1946 r., zostali ekshumowani i uroczyście pochowani na cmentarzu w Chełmie Śląskim[3]. W „Kronice Parafialnej” na stronie 182/II, ks. Wiktor Wojtek odnotował: „Uroczysty pogrzeb polskich żołnierzy poległych 3 września 1939 r., nad Przemszą i tam pochowanych – odbył się w dzień Wszystkich Świętych 1946 r. Szczątki ich sprowadzono w 8 trumnach na nowy cmentarz w Chełmie. Obecny był podczas tej uroczystości Józef Marek – starosta powiatowy w Pszczynie”.
Analizując powyższą notatkę jak i biorąc pod uwagę współczesne ustalenia Rafała Buli opisane w publikacji[4], nad rzeką Przemszą spoczywało 8, a nie 6 żołnierzy polskich. Uwzględniając tę poprawkę, należy przyjąć, że na cmentarzu parafialnym w Chełmie Śląskim spoczywa 14 żołnierzy WP poległych w Kampanii Wrześniowej.
Uwagi, które przysłał Pan Tomasza Staniczek
Przed wybuchem II wojny światowej miejscowość Chełm Śląski, nosiła nazwę Chełm Wielki. Wśród poległych żołnierzy WP we wrześniu 1939 r., na terenie Gminy Chełm Śląski, tylko w dwóch przypadkach udało się ustalić, iż mobilizacyjnie zostali przydzieleni do (podchorąży Witold Chwoczyński lub Kwoczyński oraz strzelec Hodorowski lub Chodorowski?). Dla pozostałych „bezimiennych” określenie przydziałów mobilizacyjnych jest dziś niemożliwe.
dr hab. Edmund Juśko prof. KUL
Jarosław Zbrożek
Bibliografia
Dokumenty:
1. Kronika Parafialna, dokumenty Parafii Trójcy Przenajświętszej w Chełmie Śląskim (AP Chełm, KPCh II, s. 168).
Opracowania:
1. Bula R., O tych, którzy zginęli w czasie II wojny światowej i okupacji, Chełm Śląski 2003.
2. Bula R., Unicestwieni przez wojnę i kłamstwo 1939-1955 – Ofiary wojny w Gminie i Parafii Chełm Śląski, Chełm Śląski 2005.
3. Monografia Gminy i Parafii Chełm Śląski, red. J. Myszor, Chełm Śląski 2014.
Fotografie
1. Nagrobki żołnierzy Wojska Polskiego poległych podczas Kampanii Wrześniowej na terenie Gminy Chełm Śląski – zbiór (fot. Tomasz Staniczek).
1. Nagrobki żołnierzy Wojska Polskiego poległych podczas Kampanii Wrześniowej na terenie Gminy Chełm Śląski – zbiór (fot. Tomasz Staniczek).
[1] R. Bula, Unicestwieni przez wojnę i kłamstwo 1939-1955 – Ofiary wojny w Gminie i Parafii Chełm Śląski, Chełm Śląski, s. 22-23.
[2] Monografia Gminy i Parafii Chełm Śląski, red. J. Myszor, Chełm Śląski, 2014, s. 109.
[3] R. Bula, dz. cyt., s. 23.
[4] Tamże.