Pałac w Radłowie
Pałac „Dolańskich” w Radłowie znajduje się przy ul. Biskupiej, nieopodal
radłowskiego Rynku. Stanął w miejscu wcześniejszego dworu biskupiego
istniejącego od końca XIV wieku, który był budynkiem drewnianym na
kamiennej podmurówce. W latach 1638-1639 Jan Zadzik wybudował w jego
miejscu nowy dwór również z drewna, który został zniszczony
prawdopodobnie w czasie potopu szwedzkiego i odbudowany w 1667 r. przez
biskupa Andrzeja Trzebickiego.
Pałac w obecnym kształcie powstał ok. 1830 r. Jest to budynek zbudowany na planie litery „C”, piętrowy, murowany, podpiwniczony, dwutraktowy, z korytarzami między traktami i dużą klatką schodową na środkowej osi korpusu. Elewacja frontowa, która znajduje się od strony północnej posiada pięcioosiowy ryzalit na osi, przy którym znajduje się dziesięciokolumnowy portyk, a nad nim taras. Górna część ryzalitu podzielona jest półkolumnami, pomiędzy którymi umieszczone zostały wysokie okna zamknięte półkoliście. Fasadę wieńczy belkowanie i trójkątny fronton. Pozostałe elewacje podzielone są pilastrami, a kondygnacje wydzielone są gzymsami kordonowymi, natomiast narożniki są boniowane. Budynek nakryty jest dachem czterospadowym pokrytym dachówką ceramiczną. Wewnątrz na uwagę zasługuje sala balowa z polichromiami ściennymi pochodzącymi z czasów budowy pałacu. Przy pałacu znajduje się park założony w końcu XVIII wieku o charakterze romantycznym jako kompozycja ogrodowo-parkowa, o regularnym układzie kwater ogrodowych. W XIX wieku zwiększono powierzchnie parku, wtedy to powstał staw z wyspą oraz kanałem wzdłuż ogrodu, alejki, a także podjazd z klombem na osi głównego wejścia do pałacu.
Po roku 1830 pałac wraz z okolicznymi dobrami ziemskimi kilkakrotnie zmieniał właścicieli, by ostatecznie trafić w ręce rodziny Dolańskich. W ich posiadaniu pozostał do 1945 r., kiedy to pałac został przejęty na podstawie dekretu PKWN o reformie rolnej przez Gminną Spółdzielnię „Samopomoc Chłopska” w Radłowie. Od września 1945 r. pałac przeznaczony został na potrzeby szkolne. Pierwszą szkołą, która miała w nim swoją siedzibę było prywatne Gimnazjum i Liceum Koedukacyjne im. Tadeusza Kościuszki. Na przestrzeni lat zmieniały się formy organizacyjne szkół mieszczących w tym budynku. Pałac (do 2019 r.) był siedzibą Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Tadeusza Kościuszki w Radłowie.
Jarosław Zbrożek
Bibliografia
Opracowania:
1. Krupiński A. B., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Tarnów 1989.2. Kubacki G., Z kart historii radłowskiego liceum, Tarnów 2002.
Strony internetowe:
1. Pałac w Radłowie, Szlaki Turystyczne w Małopolsce [Online].
Protokół dostepu: http://malopolska.szlaki.pttk.pl/1397-pttk-malopolska-palac-w-radlowie [5.04.2016 r.].
Fotografie
1. Pałac i park w Radłowie – zbiór (fot. Jarosław Zbrożek).
2. Sala balowa – zbiór (fot. Archiwum ZSP w Radłowie).