Brzozowa − rys geograficzno-historyczny
Geografia regionu
Niemal cały opisywany obszar przedstawia się korzystnie, biorąc pod uwagę jakość gleb. Przeważają gleby dobre. Strefa Pogórza i tereny podgórskie okryte są utworami lessopodobnymi. Na fliszu dominują przede wszystkim gleby brunatne, które wyścielają zbocza pagórków. Na obszarach płaskich zaś znajdują się gleby pseudobielicowe oraz brunatne. Wspomniane tereny są także bogate w bardzo dobre gleby bielicowe pyłowe, a w mniejszym zakresie również gleby gliniaste i ilaste. W dolinach rzek najczęściej spotykane są urodzajne gleby aluwialne: mady piaszczyste i piaszczysto-żwirowe[6].
Zróżnicowanie gleb i przewaga wśród nich ziem dobrych jakościowo sprzyja rolnictwu. Korzystnie na to ostatnie wpływa również dobry, ciepły klimat, długi okres wegetacyjny oraz rozwinięta sieć rzeczna[7].
Rys historyczny (do 1918 r.)
Marzena Koterbicka-Borys
Bibliografia
Opracowania:
1. Atlas Województwa Tarnowskiego, Kraków 1998.
2. Bujak F., Galicyja, T. 1, Kraj, ludność, społeczeństwo, rolnictwo, Warszawa 1908.
3. Buratowska Z., Brzozowa, [w:] Brzozowo, kocham Cię!, pod red. B. Buratowskiego, Brzozowa 2003.
4. Ciupka J., W gminie Zakliczyn i okolicy, Krosno 1999.
5. Jodłowski A., Pradzieje i wczesne średniowiecze okolic Tarnowa, [w:] Tarnów. Dzieje miasta i regionu, pod red. F. Kiryka, Z. Ruty, T. 1, Tarnów 1981.
6. Kozaczka M., Położenie ludności wiejskiej powiatu tarnowskiego w latach 1867-1939, Rzeszów 1991.
7. Martyka M., Historia parafii Brzozowa w latach 1918-1945, Rzeszów 2006 (mps pracy dyplomowej w posiadaniu autorki), s. 18.
8. Mendelowski S., W gminie Gromnik, Krosno 2002.
9. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, t. VIII, Warszawa 1887.
10. Stupnicki H., Geograficzno-statystyczny opis królestwa Galicyi i Lodomerii, Lwów 1864.
11. Świętek J., Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny − zbiór z lat 1897-1906, cz. I, Wrocław 1989.
12. Świętek J., Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny − zbiór z lat 1897-1906, cz. III, Wrocław 1999.
13. Zięba A., Przyroda województwa tarnowskiego, Tarnów 1995.
Strony internetowe:
1. Miejscowości Gminy Gromnik. Gmina Gromnik. [Online]
Protokół dostępu: http://www.gromnik.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=80&Itemid=158. [6.09.2013 r.]
[1] http://www.gromnik.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=80&Itemid=158 [06.09.2013].
[2] Na podstawie: Atlas Województwa Tarnowskiego, Kraków 1998, s. 7.
[3] A. Zięba, Przyroda województwa tarnowskiego, Tarnów 1995, s. 28.
[4] S. Mendelowski, W gminie Gromnik, Krosno 2002, s. 8.
[5] J. Ciupka, W gminie Zakliczyn i okolicy, Krosno 1999, s. 11-13.
[6] Na podstawie: Atlas..., s. 14.
[7] M. Kozaczka, Położenie ludności wiejskiej powiatu tarnowskiego w latach 1867-1939, Rzeszów 1991, s. 8.
[8] A. Jodłowski, Pradzieje i wczesne średniowiecze okolic Tarnowa, [w:] Tarnów. Dzieje miasta i regionu, pod red. F. Kiryka, Z. Ruty, T. 1, Tarnów 1981, s. 43-61.
[9] Tamże, s. 61-71.
[10] J. Ciupka, dz. cyt., s. 49-70.
[11] M. Martyka, Historia parafii Brzozowa w latach 1918-1945, Rzeszów 2006 (mps pracy dyplomowej w posiadaniu autorki), s. 18.
[12] J. Świętek, Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny − zbiór z lat 1897-1906, cz. I, Wrocław 1989, s. 217.
[13] Z. Buratowska, Brzozowa, [w:] Brzozowo, kocham Cię!, pod red. B. Buratowskiego, Brzozowa 2003, s. 5.
[14] J. Świętek, Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny − zbiór z lat 1897-1906, cz. III, Wrocław 1999, s. 217.
[15] M. Martyka, dz. cyt., s. 17-19.
[16] Na podstawie: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, t. VIII, Warszawa 1887, s. 590.
[17] M. Kozaczka, dz. cyt., s. 10-13.
[18] H. Stupnicki, Geograficzno-statystyczny opis królestwa Galicyi i Lodomerii, Lwów 1864, s. 1-4.
[19] F. Bujak, Galicyja, T. 1, Kraj, ludność, społeczeństwo, rolnictwo, Warszawa 1908, s. 47.
Brzozowa, niewielka wieś, obejmująca zaledwie niecałe 1.147 ha[1]
znajduje się w południowo-wschodniej części województwa małopolskiego, w
powiecie tarnowskim, w odległości ok. 30 km od samego Tarnowa.
Administracyjnie Brzozowa należy do gminy Gromnik, która liczy 69,81 km²
i aktualnie obejmuje siedem wsi. Poza wspomnianą Brzozową, są to
Chojnik, Golanka, Gromnik, Polichty, Rzepiennik Marciszewski oraz
Siemiechów.
Zarówno Brzozowa jak i pozostałe miejscowości, znajdują się pomiędzy dwiema rzekami: Dunajcem i Białą, które ze swoimi dopływami stanowią sieć rzeczną opisywanego terenu. Przez samą Brzozową, przepływa niewielki potok popularnie nazywany przez mieszkańców Brzozówką (Brzozowianką). Zasilają go mniejsze cieki wodne, które oddzielając niektóre gospodarstwa od siebie, tworzą naturalne ich granice. Potok Brzozówka łącząc się w dalszym swoim biegu z Siemiechówką swoje ujście znajdują w Dunajcu.
Cały region gminy cechuje zróżnicowana rzeźba terenu. Dominuje, zwłaszcza na jego południu krajobraz pagórkowaty, zaś im bliżej Dunajca, tym teren staje się bardziej płaski. Według podziału geomorfologicznego, teren znajdujący się między rzekami Białą i Dunajcem, należy do strefy alpejskiej, prowincji Karpaty, podprowincji Karpaty Zachodnie, makroregionu Karpaty Zewnętrzne, mezoregionu Pogórze, regionu pogórza Ciężkowickiego i pogórza Wiśnickiego[2].
W krajobrazie okolicy dominują lasy mieszane i pola uprawne. Najbardziej zalesiony jest szczególnie rejon samej Brzozowa i Policht, a także Słonego i Bieśnika. Na całym obszarze gminy dominują lasy dębowo-grabowe suchsze, czyli grądy wysokie. Te występują przed wszystkim na zboczach pagórków. W drzewostanie tym obok grabów, dostrzec można również dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, klony i jodły. W runie, obok gatunków związanych najczęściej z grądami, można znaleźć zazwyczaj rzadko występującą trawę – perłówkę jednokwiatową. Runo odznacza się również takimi gatunkami jak: czyściec leśny, żółć żółta, zdrojówka rutewkowata, kokorycz pełna i kokorycz pusta. Obok grądów wysokich na opisywanym obszarze występują bory mieszane dębowo-sosnowe i kwaśne buczyny. Te charakteryzuje obecność dębów zarówno szypułkowych, jak i bezszypułkowych, sosen, brzóz oraz osik. W warstwie podszytu dostrzec można przede wszystkim jarzębiny i leszczyny, zaś w warstwie runa: borówki i różnorodne mchy. Kwaśną buczynę tworzą z kolei buk lub buk z jodłą, w podszycie jarzębiny, zaś w runie oprócz wcześniej wymienionych: konwalijka dwulistna, szczawik zajęczy oraz orlica pospolita. Na terenie Brzozowej zwłaszcza w okolicach potoczku Brzozowianki rosną również: rukiew wodna, potocznik wąskolistny, orędownik skrzydlaty, przetacznik bojownik, i manna jadalna[3]. Warto również wspomnieć o zbiorowisku wtórnym, które stanowią zespoły łąkowe, pastwiska, roślinność segetalna i ruderalna. Pierwsze z nich dzielą się na grupy: łąki wilgotne i okresowo wilgotne, które spotkać można w dolinie potoku Brzozówki, a także łąki rajgrasowe. Wokół zabudowań, czy też dróg charakterystyczne jest występowanie pastwisk żywicowo-grzebienicowych. Roślinność segetalną spotkać można w zbożach, zaś ruderalną również przy zabudowaniach[4].
Warto w tym miejscu wspomnieć, iż zarówno zróżnicowane ukształtowanie terenu, różnorodność gatunków, jak i piękno otaczającej przyrody wpłynęło na to, iż część terenów, o których mowa, od 1995 r. należy do Ciężkowicko–Rożnowskiego Parku Krajobrazowego. Na jego terenie aktualnie znajduje się aż 24 pomniki przyrody, a wśród nich wiekowe drzewa, wodospad, kamieniołom, a także wychodnia skalna. Szczególną atrakcją Parku, są znajdujące się m.in. w Polichtach, Słonej i Bieśniku liczne źródła wód mineralnych[5].
Zarówno Brzozowa jak i pozostałe miejscowości, znajdują się pomiędzy dwiema rzekami: Dunajcem i Białą, które ze swoimi dopływami stanowią sieć rzeczną opisywanego terenu. Przez samą Brzozową, przepływa niewielki potok popularnie nazywany przez mieszkańców Brzozówką (Brzozowianką). Zasilają go mniejsze cieki wodne, które oddzielając niektóre gospodarstwa od siebie, tworzą naturalne ich granice. Potok Brzozówka łącząc się w dalszym swoim biegu z Siemiechówką swoje ujście znajdują w Dunajcu.
Cały region gminy cechuje zróżnicowana rzeźba terenu. Dominuje, zwłaszcza na jego południu krajobraz pagórkowaty, zaś im bliżej Dunajca, tym teren staje się bardziej płaski. Według podziału geomorfologicznego, teren znajdujący się między rzekami Białą i Dunajcem, należy do strefy alpejskiej, prowincji Karpaty, podprowincji Karpaty Zachodnie, makroregionu Karpaty Zewnętrzne, mezoregionu Pogórze, regionu pogórza Ciężkowickiego i pogórza Wiśnickiego[2].
W krajobrazie okolicy dominują lasy mieszane i pola uprawne. Najbardziej zalesiony jest szczególnie rejon samej Brzozowa i Policht, a także Słonego i Bieśnika. Na całym obszarze gminy dominują lasy dębowo-grabowe suchsze, czyli grądy wysokie. Te występują przed wszystkim na zboczach pagórków. W drzewostanie tym obok grabów, dostrzec można również dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, klony i jodły. W runie, obok gatunków związanych najczęściej z grądami, można znaleźć zazwyczaj rzadko występującą trawę – perłówkę jednokwiatową. Runo odznacza się również takimi gatunkami jak: czyściec leśny, żółć żółta, zdrojówka rutewkowata, kokorycz pełna i kokorycz pusta. Obok grądów wysokich na opisywanym obszarze występują bory mieszane dębowo-sosnowe i kwaśne buczyny. Te charakteryzuje obecność dębów zarówno szypułkowych, jak i bezszypułkowych, sosen, brzóz oraz osik. W warstwie podszytu dostrzec można przede wszystkim jarzębiny i leszczyny, zaś w warstwie runa: borówki i różnorodne mchy. Kwaśną buczynę tworzą z kolei buk lub buk z jodłą, w podszycie jarzębiny, zaś w runie oprócz wcześniej wymienionych: konwalijka dwulistna, szczawik zajęczy oraz orlica pospolita. Na terenie Brzozowej zwłaszcza w okolicach potoczku Brzozowianki rosną również: rukiew wodna, potocznik wąskolistny, orędownik skrzydlaty, przetacznik bojownik, i manna jadalna[3]. Warto również wspomnieć o zbiorowisku wtórnym, które stanowią zespoły łąkowe, pastwiska, roślinność segetalna i ruderalna. Pierwsze z nich dzielą się na grupy: łąki wilgotne i okresowo wilgotne, które spotkać można w dolinie potoku Brzozówki, a także łąki rajgrasowe. Wokół zabudowań, czy też dróg charakterystyczne jest występowanie pastwisk żywicowo-grzebienicowych. Roślinność segetalną spotkać można w zbożach, zaś ruderalną również przy zabudowaniach[4].
Warto w tym miejscu wspomnieć, iż zarówno zróżnicowane ukształtowanie terenu, różnorodność gatunków, jak i piękno otaczającej przyrody wpłynęło na to, iż część terenów, o których mowa, od 1995 r. należy do Ciężkowicko–Rożnowskiego Parku Krajobrazowego. Na jego terenie aktualnie znajduje się aż 24 pomniki przyrody, a wśród nich wiekowe drzewa, wodospad, kamieniołom, a także wychodnia skalna. Szczególną atrakcją Parku, są znajdujące się m.in. w Polichtach, Słonej i Bieśniku liczne źródła wód mineralnych[5].
Niemal cały opisywany obszar przedstawia się korzystnie, biorąc pod uwagę jakość gleb. Przeważają gleby dobre. Strefa Pogórza i tereny podgórskie okryte są utworami lessopodobnymi. Na fliszu dominują przede wszystkim gleby brunatne, które wyścielają zbocza pagórków. Na obszarach płaskich zaś znajdują się gleby pseudobielicowe oraz brunatne. Wspomniane tereny są także bogate w bardzo dobre gleby bielicowe pyłowe, a w mniejszym zakresie również gleby gliniaste i ilaste. W dolinach rzek najczęściej spotykane są urodzajne gleby aluwialne: mady piaszczyste i piaszczysto-żwirowe[6].
Zróżnicowanie gleb i przewaga wśród nich ziem dobrych jakościowo sprzyja rolnictwu. Korzystnie na to ostatnie wpływa również dobry, ciepły klimat, długi okres wegetacyjny oraz rozwinięta sieć rzeczna[7].
Rys historyczny (do 1918 r.)
Pierwsze ślady osadnictwa w regionie spotykane są już w okresie
prahistorycznym. Wpływ na jego pojawienie się miały bardzo korzystne
warunki naturalne, tj. morfologia terenu, hydrografia, dobre jakościowo
gleby i bogata szata roślinna. Za przykład mogą posłużyć tu chociażby
wykopaliska pochodzące z epoki neolitycznej, odkryte na terenie
Gromnika. W miejscowości tej znaleziono ślady kultury lendzielskiej, z
ok. 5000–4000 r. p.n.e., wśród których znajdowały się przede wszystkim
skorupy o zabarwieniu ceglastym. Później, bo już w epoce brązu i okresie
halsztackim, na terenie tym nastąpił dalszy rozwój osadnictwa w postaci
kultury łużyckiej. Występowała ona wzdłuż Dunajca. Jej ślady w postaci
luźnych pojedynczych znalezisk odnaleziono w Wróblowicach[8].
W oparciu o badania archeologiczne, wiadome jest, iż osadnictwo wczesnośredniowieczne na ziemiach polskich następowało w czterech fazach. Z pierwszej z nich, datowanej na VI-VIII wiek, na opisywanym terenie nie odnaleziono jednak śladów działalności człowieka. Druga faza przypadająca na IX i pierwszą połowę X w. jest już obfitsza w materiał archeologiczny. Wiadome jest, iż w tym czasie omawiane ziemie były najpierw częścią terytorium plemiennego Wiślan, później zaś wchodziły w skład państwa wielkomorawskiego. Osadnictwo z tego okresu nie było jednak tak intensywne, jak w późniejszych fazach trzeciej i czwartej, przypadających na okres od II połowy X w. do II połowy wieku XIII. W tym też właśnie czasie powstały wspomniane wcześniej miejscowości położone między rzekami Dunajcem i Białą[9].
Pierwsze informacje źródłowe dotyczące większości wsi należących do Gminy Gromnik, można znaleźć w dziele kronikarza Jana Długosza „Liberum Beneficiorum Dioecesis Cracoviensis”. Autor we wzmiance dotyczącej roku 1215 wspomina m.in.: Faściszowową, Lusławice, Zdonie, Bieśnik, Kończyska i Słoną[10] Znajdują się w niej również, informacje dotyczące Brzozowej. Dziejopis odnotował, że Wincenty Kadłubek ówczesny biskup krakowski nałożył dziesięcinę na Brzozową i Polichty. Można wobec tego sądzić, iż wieś założono jeszcze wcześniej, już w XII w. Początkowo należała ona do opactwa benedyktyńskiego w Tyńcu. Władali nią kolejno opaci: Chwalibóg (1194-1212), Michał (1213), Lutfryd (1224-1259), Wawrzyniec (1259-1271), Modliboż (1271) i Koźma (1273-1284). To prawdopodobnie benedyktyni osadzili Brzozową na prawie niemieckim[11].
W późniejszym czasie w nieznanych okolicznościach wieś przeszła w posiadanie Spytka z Melsztyna (Spycymira) wojewody krakowskiego i Mikołaja Wawrzyńca Jordana, których znaczenie na opisywanych obszarach było wtedy bardzo duże. W 1390 r. Spytek otrzymał od króla Władysława Jagiełły zapewnienie, iż część wsi należy w zupełności do niego. Około roku 1480 powierzchnia wsi była dość duża. Wynosiła bowiem: 14 łanów kmiecych, dwie zagrody bez ziemi i pola należące do ówczesnego proboszcza. Oprócz tego część powierzchni gruntowych stanowił staw rybny i pole na którym stały dwie karczmy[12].
W 1527 r. miejscowość należała do dóbr Jana Jordana, zwanych kluczem melsztyńskim. W okresie tym powierzchnia Brzozowej była zdecydowanie mniejsza. W jej granicach mieszkało 29 kmieci i tylko jeden zagrodnik. Zmniejszyła się także liczba istniejących w niej karczm (z dwóch do jednej)[13]. W 1536 r. pojawiła się kolejna wzmianka o Brzozowej, przy czym zawierała ona opis dóbr łącznie z tymi należącymi do wsi Polichty. Po ich przyłączeniu dobra Brzozowej zwiększyły się do dwóch karczm i dwóch młynów[14].
W momencie gdy upadło znaczenie rodu Melsztyńskich, wieś przekazano benedyktynom tynieckim w zamian za sąsiednie miejscowości takie jak Opatowice, Ujazd i Zdonię. Do końca XVIII w. pozostała własnością klasztoru tynieckiego, kolejne pół wieku później przeszła w ręce prywatnych właścicieli[15]. Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego, od 1581 r. ówczesna Brzozowa z Polichtami dzierżawione były przez pana Chrząstowskiego[16]. Aż do pierwszego rozbioru, wieś przechodziła w ręce kolejnych dzierżawców.
W 1772 r., Brzozowa wraz z okolicznymi miejscowościami dostała się pod panowanie austriackie. Galicja podzielona została wówczas na cyrkuły, które składały się z tzw. okręgów. Omawiany obszar mieścił się w jednym z sześciu powstałych cyrkułów − cyrkule pilzneńskim. Taki podział administracyjny utrzymał się aż do roku 1782, kiedy to liczbę cyrkułów zwiększono do osiemnastu. Od tej pory opisywany region należał do nowo powstałego cyrkułu tarnowskiego. Ten podobnie jak inne cyrkuły został w 1855 r. podzielony na mniejsze jednostki zwane starostwami[17]. Cała Galicja posiadała takich jednostek aż 178. Od tego momentu Brzozowa należała już do wspomnianego obwodu tarnowskiego[18]. W ciągu kolejnych lat doszło tylko do niewielkich przekształceń granic powiatów (w 1908 r. było ich już 79) ale nie wpłynęły one na przynależność wsi do większych jednostek administracyjnych[19].
W oparciu o badania archeologiczne, wiadome jest, iż osadnictwo wczesnośredniowieczne na ziemiach polskich następowało w czterech fazach. Z pierwszej z nich, datowanej na VI-VIII wiek, na opisywanym terenie nie odnaleziono jednak śladów działalności człowieka. Druga faza przypadająca na IX i pierwszą połowę X w. jest już obfitsza w materiał archeologiczny. Wiadome jest, iż w tym czasie omawiane ziemie były najpierw częścią terytorium plemiennego Wiślan, później zaś wchodziły w skład państwa wielkomorawskiego. Osadnictwo z tego okresu nie było jednak tak intensywne, jak w późniejszych fazach trzeciej i czwartej, przypadających na okres od II połowy X w. do II połowy wieku XIII. W tym też właśnie czasie powstały wspomniane wcześniej miejscowości położone między rzekami Dunajcem i Białą[9].
Pierwsze informacje źródłowe dotyczące większości wsi należących do Gminy Gromnik, można znaleźć w dziele kronikarza Jana Długosza „Liberum Beneficiorum Dioecesis Cracoviensis”. Autor we wzmiance dotyczącej roku 1215 wspomina m.in.: Faściszowową, Lusławice, Zdonie, Bieśnik, Kończyska i Słoną[10] Znajdują się w niej również, informacje dotyczące Brzozowej. Dziejopis odnotował, że Wincenty Kadłubek ówczesny biskup krakowski nałożył dziesięcinę na Brzozową i Polichty. Można wobec tego sądzić, iż wieś założono jeszcze wcześniej, już w XII w. Początkowo należała ona do opactwa benedyktyńskiego w Tyńcu. Władali nią kolejno opaci: Chwalibóg (1194-1212), Michał (1213), Lutfryd (1224-1259), Wawrzyniec (1259-1271), Modliboż (1271) i Koźma (1273-1284). To prawdopodobnie benedyktyni osadzili Brzozową na prawie niemieckim[11].
W późniejszym czasie w nieznanych okolicznościach wieś przeszła w posiadanie Spytka z Melsztyna (Spycymira) wojewody krakowskiego i Mikołaja Wawrzyńca Jordana, których znaczenie na opisywanych obszarach było wtedy bardzo duże. W 1390 r. Spytek otrzymał od króla Władysława Jagiełły zapewnienie, iż część wsi należy w zupełności do niego. Około roku 1480 powierzchnia wsi była dość duża. Wynosiła bowiem: 14 łanów kmiecych, dwie zagrody bez ziemi i pola należące do ówczesnego proboszcza. Oprócz tego część powierzchni gruntowych stanowił staw rybny i pole na którym stały dwie karczmy[12].
W 1527 r. miejscowość należała do dóbr Jana Jordana, zwanych kluczem melsztyńskim. W okresie tym powierzchnia Brzozowej była zdecydowanie mniejsza. W jej granicach mieszkało 29 kmieci i tylko jeden zagrodnik. Zmniejszyła się także liczba istniejących w niej karczm (z dwóch do jednej)[13]. W 1536 r. pojawiła się kolejna wzmianka o Brzozowej, przy czym zawierała ona opis dóbr łącznie z tymi należącymi do wsi Polichty. Po ich przyłączeniu dobra Brzozowej zwiększyły się do dwóch karczm i dwóch młynów[14].
W momencie gdy upadło znaczenie rodu Melsztyńskich, wieś przekazano benedyktynom tynieckim w zamian za sąsiednie miejscowości takie jak Opatowice, Ujazd i Zdonię. Do końca XVIII w. pozostała własnością klasztoru tynieckiego, kolejne pół wieku później przeszła w ręce prywatnych właścicieli[15]. Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego, od 1581 r. ówczesna Brzozowa z Polichtami dzierżawione były przez pana Chrząstowskiego[16]. Aż do pierwszego rozbioru, wieś przechodziła w ręce kolejnych dzierżawców.
W 1772 r., Brzozowa wraz z okolicznymi miejscowościami dostała się pod panowanie austriackie. Galicja podzielona została wówczas na cyrkuły, które składały się z tzw. okręgów. Omawiany obszar mieścił się w jednym z sześciu powstałych cyrkułów − cyrkule pilzneńskim. Taki podział administracyjny utrzymał się aż do roku 1782, kiedy to liczbę cyrkułów zwiększono do osiemnastu. Od tej pory opisywany region należał do nowo powstałego cyrkułu tarnowskiego. Ten podobnie jak inne cyrkuły został w 1855 r. podzielony na mniejsze jednostki zwane starostwami[17]. Cała Galicja posiadała takich jednostek aż 178. Od tego momentu Brzozowa należała już do wspomnianego obwodu tarnowskiego[18]. W ciągu kolejnych lat doszło tylko do niewielkich przekształceń granic powiatów (w 1908 r. było ich już 79) ale nie wpłynęły one na przynależność wsi do większych jednostek administracyjnych[19].
Marzena Koterbicka-Borys
Bibliografia
Opracowania:
1. Atlas Województwa Tarnowskiego, Kraków 1998.
2. Bujak F., Galicyja, T. 1, Kraj, ludność, społeczeństwo, rolnictwo, Warszawa 1908.
3. Buratowska Z., Brzozowa, [w:] Brzozowo, kocham Cię!, pod red. B. Buratowskiego, Brzozowa 2003.
4. Ciupka J., W gminie Zakliczyn i okolicy, Krosno 1999.
5. Jodłowski A., Pradzieje i wczesne średniowiecze okolic Tarnowa, [w:] Tarnów. Dzieje miasta i regionu, pod red. F. Kiryka, Z. Ruty, T. 1, Tarnów 1981.
6. Kozaczka M., Położenie ludności wiejskiej powiatu tarnowskiego w latach 1867-1939, Rzeszów 1991.
7. Martyka M., Historia parafii Brzozowa w latach 1918-1945, Rzeszów 2006 (mps pracy dyplomowej w posiadaniu autorki), s. 18.
8. Mendelowski S., W gminie Gromnik, Krosno 2002.
9. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, t. VIII, Warszawa 1887.
10. Stupnicki H., Geograficzno-statystyczny opis królestwa Galicyi i Lodomerii, Lwów 1864.
11. Świętek J., Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny − zbiór z lat 1897-1906, cz. I, Wrocław 1989.
12. Świętek J., Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny − zbiór z lat 1897-1906, cz. III, Wrocław 1999.
13. Zięba A., Przyroda województwa tarnowskiego, Tarnów 1995.
Strony internetowe:
1. Miejscowości Gminy Gromnik. Gmina Gromnik. [Online]
Protokół dostępu: http://www.gromnik.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=80&Itemid=158. [6.09.2013 r.]
[1] http://www.gromnik.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=80&Itemid=158 [06.09.2013].
[2] Na podstawie: Atlas Województwa Tarnowskiego, Kraków 1998, s. 7.
[3] A. Zięba, Przyroda województwa tarnowskiego, Tarnów 1995, s. 28.
[4] S. Mendelowski, W gminie Gromnik, Krosno 2002, s. 8.
[5] J. Ciupka, W gminie Zakliczyn i okolicy, Krosno 1999, s. 11-13.
[6] Na podstawie: Atlas..., s. 14.
[7] M. Kozaczka, Położenie ludności wiejskiej powiatu tarnowskiego w latach 1867-1939, Rzeszów 1991, s. 8.
[8] A. Jodłowski, Pradzieje i wczesne średniowiecze okolic Tarnowa, [w:] Tarnów. Dzieje miasta i regionu, pod red. F. Kiryka, Z. Ruty, T. 1, Tarnów 1981, s. 43-61.
[9] Tamże, s. 61-71.
[10] J. Ciupka, dz. cyt., s. 49-70.
[11] M. Martyka, Historia parafii Brzozowa w latach 1918-1945, Rzeszów 2006 (mps pracy dyplomowej w posiadaniu autorki), s. 18.
[12] J. Świętek, Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny − zbiór z lat 1897-1906, cz. I, Wrocław 1989, s. 217.
[13] Z. Buratowska, Brzozowa, [w:] Brzozowo, kocham Cię!, pod red. B. Buratowskiego, Brzozowa 2003, s. 5.
[14] J. Świętek, Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny − zbiór z lat 1897-1906, cz. III, Wrocław 1999, s. 217.
[15] M. Martyka, dz. cyt., s. 17-19.
[16] Na podstawie: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich, pod red. B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, t. VIII, Warszawa 1887, s. 590.
[17] M. Kozaczka, dz. cyt., s. 10-13.
[18] H. Stupnicki, Geograficzno-statystyczny opis królestwa Galicyi i Lodomerii, Lwów 1864, s. 1-4.
[19] F. Bujak, Galicyja, T. 1, Kraj, ludność, społeczeństwo, rolnictwo, Warszawa 1908, s. 47.