Szczęsny Zaremba (1851-1923) – architekt, budowniczy miejski

Szczęsny Zaremba urodził się w 1851 r. w Dulowej koło Trzebini w Powiecie Chrzanowskim. Początkowo uczył się w szkole normalnej w Trzebini, później w Chrzanowie. Kolejno pobierał nauki  w prywatnej szkole realnej Andrzeja Józefczyka w Krakowie, w szkole gimnazjalnej św. Anny w Krakowie, a następnie w wyższej szkole realnej w Krakowie. W latach 1867-71 kształcił się w CK Instytucie Technicznym.

Po skończeniu nauki i odbyciu służby wojskowej w 1872 r. rozpoczął praktykę techniczną w biurze CK Dyrekcji Inżynierii w Krakowie. W 1876 r. objął urząd konduktora budowy szpitala św. Łazarza w Krakowie. Ta duża inwestycja pozwoliła mu na zdobycie nieocenionego doświadczenia w kierowaniu dużymi budowami jak i projektanta. W lipcu 1880 r. rozpoczął pracę w przedsiębiorstwie budowy kolei Podgórze-Skawina-Oswięcim w charakterze inżyniera budowy dworców. Powierzono mu budowę dworca w Podgórzu oraz w Swoszowicach. 

13 lipca 1883 r. otrzymał koncesję na samodzielnego budowniczego. W owym czasie publikował w „Czasopiśmie technicznym” swoje projekty z dziedziny budownictwa oraz oświetlenia miast.

Po rezygnacji Karola Polityńskiego mł. z posady budowniczego miejskiego Magistrat ogłosił na tą posadę konkurs. Zgłosiło się 7 inżynierów, wśród nich był Szczęsny Zaremba. 6 marca 1884 r. Rada Miejska powierzyła posadę budowniczego miejskiego Szczęsnemu Zarembie. Początki jego pracy w Tarnowie były trudne. Podobnie jak jego poprzednik uskarżał się na niską pensję oraz brak odpowiedniego biura do swojej działalności. Magistrat nie chcąc rozpisywać nowego konkursu przyznał mu dodatek osobisty oraz na wynajem biura przy jego mieszkaniu. Dwa lata później podwyższono mu pensję, a w 1889 r. biuro budowniczego miejskiego mieściło się już w budynku Policji przy ul. Wałowej 22.

Pod koniec XIX wieku w Tarnowie rozpoczął się intensywny rozwój miasta pod względem budowlanym, a Zaremba w związku z tym miał mnóstwo pracy, gdyż projektował wszystkie budowle wznoszone przez miasto. Najważniejsze z nich to:

  • w 1892 r. – Zakład Zastawniczy Podupadłych Mieszczan (lombard miejski) – obecnie Pekao S.A. pl. Kazimierza 3,

  •  w 1892 r. – Szkoła Wydziałowa Żeńska im. Franciszka Józefa I – obecnie budynek Poczty Polskiej przy ul. Mickiewicza 6,

  • w 1894 r. – Szkoła im. T. Kościuszki na Strusinie – obecnie Przedszkole nr 17 przy ul. Kościuszki 9,

  • w 1896 r. – Szkoła Ludowa na Grabówce – obecnie II LO przy ul. Mickiewicza 16,

  • w 1896 r. – Szkoła Ludowa Męska im. K. Brodzińskiego na Zawalu – obecnie III LO przy ul. Brodzińskiego 6,

  • w 1900 r. – Ochronka im św. Stanisława na Grabówce – obecnie Przedszkole nr 1 przy ul. Lwowskiej 38,

  • w 1904 r. – Szkoła Ludowa Żeńska im. St. Konarskiego na Zabłociu – obecnie Szkoła Podstawowa nr 2 przy ul. Konarskiego 12,

  • w 1912-14 r. – Szkoła im. T. Czackiego – obecnie Zespół Szkół Katolickich przy ul. Warzywnej 3.

Pozwolono mu pełniąc obowiązki budowniczego miejskiego na prywatną praktyką. Korzystał z tej możliwości projektując dla prywatnych inwestorów niemal wszystko. Ważniejsze zrealizowane projekty to:

  • w 1885 r. – przebudowa kamienicy Wittmayera Rynek 17,

  • w 1893 r. – nadbudowa Hotelu Krakowskiego – obecnie m. in. siedziba Zarządu Realności Książąt Sanguszków przy ul Wałowej 2,

  • w 1893 r. – Koci Zamek przy ul. Batorego 13,

  • w 1898 r. – kamienica Karola Smolika przy ul. Krasińskiego 8,

  • w 1902 r. – kamienica M. D. Lisa przy ul. Krakowskiej 35,

  •  w latach 90. XIX wieku – kamienica dra Stanisława Stojałowskiego przy ul. Krakowskiej 6.

Jako budowniczy miejski zajmował się m.in. nadzorem nad wszystkimi budowami w mieście (dbając o jakość wznoszonych budowli), kanalizacją miejską, wodociągami i stanem ulic. Uczestniczył  w pracach renowacyjnych tarnowskiej katedry i ratusza.

Szczęsny Zaremba jako architekt nie wypracował swojego stylu. W swych projektach stosował ówcześnie maniery architektoniczne, co dowodzi że dobrze orientował się w europejskich trendach w budownictwie przełomu XIX i XX wieku. Często stosował licowanie surową cegłą, wykusze, wieżyczki, ozdobne szczyty, a nawet rzeźby figuralne. Bardzo poważnie traktował swoją pracę angażując w pełni swoją wiedzę i umiejętności. Zaprojektowane przez niego budynki należą do jednych z ładniejszych w mieście.

Zaremba angażował się w życie naukowe i społeczne Tarnowa. Wykładał w tarnowskiej szkole przemysłowej, w 1910 r. wchodził w skald Wydziału Szkolnego Miejscowego jako delegat c.k. Rady Szkolnej Krajowej, działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, był prezesem tarnowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Politechnicznego powstałego w 1913 r. oraz od 1918 r. wchodził w skład zarządu Komitetu Samoobrony (celem komitetu było m.in. przejęcie władzy, pomoc legionistom internowanym na Węgrzech, zbiórka funduszy na cele narodowe).

W marcu 1914 r. poprosił o zwolnienie ze służby i przejście na emeryturę, jednak Rada Miejska nie przychyliła się jego prośbie. W 1916 r. ponownie poprosił o możliwość przejścia na emeryturę, lecz wówczas został poproszony o pozostanie na służbie do „nastania czasów normalnych” (trwała I wojna światowa). Funkcję pełnił również w 1921 r. skąd pochodzi informacja o przyznaniu mu dodatku funkcyjnego. Zmarł 12 grudnia 1923 r. Został pochowany na Cmentarzu Starym w Tarnowie obok swojej żony Romy zmarłej w 1916 r. Małżeństwo to było bezdzietne.

Jarosław Zbrożek

Bibliografia

Opracowania:
1. Leniek J., Herzig F., Leśniak F., Dzieje Miasta Tarnowa, Tarnów 1911.
2. Potępa S., Złota era Tarnowa, Tarnów 1998.

Fotografie

1. Zakład Zastawniczy Podupadłych Mieszczan (lombard miejski) – obecnie Pekao S.A. pl. Kazimierza 3 (fot. Jarosław Zbrożek).
2. Szkoła Wydziałowa Żeńska im. Franciszka Józefa I – obecnie budynek Poczty Polskiej przy ul. Mickiewicza 6 (fot. Jarosław Zbrożek).
3. Szkoła im. T. Kościuszki na Strusinie – obecnie Przedszkole nr 17 przy ul. Kościuszki 9 (fot. Jarosław Zbrożek).
4. Szkoła Ludowa na Grabówce – obecnie II LO przy ul. Mickiewicza 16 (fot. Jarosław Zbrożek).
5. Szkoła Ludowa Męska im. K. Brodzińskiego na Zawalu – obecnie III LO przy ul. Brodzińskiego 6 (fot. Jarosław Zbrożek).
6. Ochronka im św. Stanisława na Grabówce – obecnie Przedszkole nr 1 przy ul. Lwowskiej 38 (fot. Jarosław Zbrożek).
7. Szkoła Ludowa Żeńska im. St. Konarskiego na Zabłociu – obecnie Szkoła Podstawowa nr 2 przy ul. Konarskiego (fot. Jarosław Zbrożek).
8. Szkoła im. T. Czackiego – obecnie Zespół Szkół Katolickich przy ul. Warzywnej 3 (fot. Jarosław Zbrożek).
9. Kamienica Rynek 17 (fot. Jarosław Zbrożek).
10. Kaminica przy ul. Wałowa 2 (fot. Jarosław Zbrożek).
11. Koci Zamek przy ul. Batorego 13 (fot. Jarosław Zbrożek).
12. Kamienica przy ul. Krasińskiego 8 (fot. Jarosław Zbrożek).
13. Kamienica przy ul. Krakowskiej 35 (fot. Jarosław Zbrożek).
14. Kamienica przy ul. Krakowskiej 6 (fot. Jarosław Zbrożek).
15. Grób Romy i Szczęsnego Zaremby na Cmentarzu Starym w Tarnowie (fot. Jarosław Zbrożek).