MOJE MIASTO TARNÓW – MÓJ POWIAT TARNOWSKI

Jednostka 16. Pułk Piechoty  powstał w Tarnowie w 1918 r. na bazie austriackiego 57. „galicyjskiego” pułku piechoty. Początkowo nazywano go dodając do starego numeru określnik „Ziemi Tarnowskiej” lub „Dzieci Tarnowskich”, co było powszechną tendencją w nowopowstających jednostkach wojskowych. Ostatecznie nazwa pułku ukształtowała się w lutym 1919 r., kiedy to pułk otrzymał numer 16 [1] . Rok 1918 nie tylko oznaczał koniec I wojny światowej, ale także początek nowych konfliktów które miały zdecydować o przebiegu granic państwa polskiego.

Dla wszystkich pokoleń tarnowian, a przede wszystkim dla badaczy dziejów Tarnowa, co najmniej od czasów ks. Wincentego Balickiego nie ulegało wątpliwości, że założycielem miasta pod Górą św. Marcina jest Spycimir herbu Leliwa, jeden z najwybitniejszych Polaków średniowiecznego okresu historii Polski. Od niedawna jednak w tarnowskich mediach coraz częściej można usłyszeć, że dokonał tego ktoś inny. Czy zatem odnaleziono nowe źródło pisane, bądź archeologiczne, które rzuca nowe światło na genezę miasta i nakazuje pisać na nowo historię Tarnowa? Okazuje się, że nic takiego nie zaszło. Początek tego zamieszania datuje się od 2 lipca 2009 r., kiedy na skwerze przy ul. Wałowej odsłonięto pomnik króla Władysława Łokietka z napisem informującym, że to on właśnie lokował Tarnów AD 1330.

Artykuł niniejszy ma za zadanie przedstawienie w zarysie historii KM PSP w Tarnowie. Uwzględnia on dzieje straży pożarnej na terenie Galicji od dziewiętnastego wieku do dnia dzisiejszego, ze szczególnym uwzględnieniem powiatu tarnowskiego. Pokazuje dynamiczny rozwój jednostek pożarniczych, od grup ochotniczych do w pełni wyspecjalizowanych formacji zawodowych. Uwzględnia także podstawowe informacje na temat bazy lokalowej i sprzętowej tarnowskiej straży. W średniowiecznym Tarnowie istniały organizacje cechowe rzemieślników, którzy byli właścicielami domów i warsztatów pracy, dzięki czemu stanowili podstawowy człon wspólnoty miejskiej [1] . Na owych cechowych organizacjach oparta została pierwsza straż pożarna, która swój regulamin ogniowy otrzymała już 425 lat temu. Cechy rzemieślnicze obowiązane były do niesienia pomocy w razie pożaru w wyznaczonych punktach miasta. Obiekty ważne dla miasta, lub grożące rozprzestrzenieniem się pożaru znajdowały się pod opieką dwóch, a nawet trzech

Choroby towarzyszą ludziom od zawsze. Od zawsze też starano się im zapobiegać, a w momencie, gdy okazywało się to niemożliwe, również je zwalczać. Każda epoka cechowała się odmiennymi metodami i środkami stosowanymi w walce ze schorzeniami. Kolejne pokolenia korzystały z doświadczeń poprzedników, ale też wypracowywały własne, nowe sposoby leczenia. W ten sposób doszło do wykształcenia się całego systemu wiedzy leczniczej, która w mniejszym lub większym stopniu była orężem w walce z rozmaitymi chorobami. Wiedzę przekazywano z ojca na syna i z matki na córkę. Trwała ona w społeczeństwie równolegle z rozwojem nowoczesnej medycyny. Niezależnie bowiem od tego, co mówili i zalecali lekarze, lud wiedział swoje, a tzw. medycyna ludowa przez długi czas uważana była za jedyną skuteczną [1] .

Dzieje polskich kolei liczące już ponad 160 lat były równie burzliwe, jak dzieje naszego kraju i narodu. Ponad połowa tego okresu, od czasu budowy pierwszych linii aż do 1918 r., upłynęła w warunkach niewoli i podziału Polski na trzy zabory. W każdym z nich sieć kolejowa tworzyła się odrębnie, w nierównomiernym tempie i pod wpływem gospodarczych bądź strategicznych interesów mocarstw zaborczych. Z tych trzech niepowiązanych ze sobą układów Polska niepodległa musiała zbudować spójny, jednolity system komunikacyjny. Zbudowała, jednak obie wojny światowe, podczas których główny front działań kilkakrotnie przetaczał się przez ziemie Polski, zadały naszym kolejom niezwykle dotkliwe straty dziesiątkując kadrę i obracając w ruinę dorobek wielu lat pracy. Dwa razy nasz kraj musiał ponieść olbrzymi ciężar odbudowy transportu kolejowego ze zniszczeń wojennych. Było to przedsięwzięcie dokonane ofiarnymi rękami polskich kolejarzy i budowniczych.

Władysław Jan Olszowski urodził się 14 czerwca 1893 r w Łapczycy, w powiecie bocheńskim. Był synem Franciszka i Agnieszki z Jachymów. Ukończył szkołę ludową,  4 klasy  gimnazjum w 1910 r., seminarium nauczycielskie w  Tarnowie. Maturę zdał 4 czerwca  1914 r. w  Tarnowie. Uprawnienia do pracy w szkołach  pospolitych uzyskał 1 marca 1917 r.

Jubileuszowa uroczystość - Zjazd Gazowników Polskich w Tarnowie 15 października 2009 r. w auli Wyższego Seminarium Duchownego odbyła się uroczysta Gala z okazji 90-lecia Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarnych (PZITS). Obok licznych okolicznościowych wystąpień,  przedstawiono historię stowarzyszenia oraz uhonorowano Medalami 90-lecia PZITS zasłużonych jego działaczy. Natomiast 16 października 2009 r. w auli Instytutu Politechnicznego Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej odbyły się obrady XXXVIII Zjazdu Gazowników Polskich pod hasłem ,,Z historią i nową strategią – w bezpieczną przyszłość polskiego gazownictwa”. Warto zaznaczyć, iż był to pierwszy Zjazd zorganizowany w grodzie Leliwitów.

Mieszkańcy ulicy Jasnej, na której znajduje się już kilkanaście domów, zwracają się do świetnego Magistratu z prośbą, aby swe ojcowskie oko zwrócił i na tą biedną uliczkę, albowiem chociaż już tam mieszka kilkanaście rodzin, nie ma tam ani chodnika ani najmniejszej ścieżki wyżwirowanej, tak, że mieszkańcy toną w błocie [1] . 

Statuetka, będąca miniaturą pomnika Eugeniusza Kwiatkowskiego usytuowanego przez siedzibą Azotów Tarnów, mierzy ok. 37 cm, z czego długość popiersia to 27 cm, a wysokość podstawy to 10 cm. Popiersie wybitnego polityka i pierwszego konsolidatora polskiego przemysłu odlane zostało z brązu, podobnie jak zdobiące park i wnętrze Willi Kwiatkowskiego popiersia prezydenta II RP Ignacego Mościckiego oraz wicepremiera i ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego. Na materiał postawy posągu wybrano granit. Każda ze statuetek posiada swój numer, dzięki czemu zyskuje niepowtarzalny charakter.

Uznając wkład intelektualny i osobiste zaangażowanie w budowę, a następnie gospodarczą ewolucję mościckiej Państwowej Fabryki Związków Azotowych, stanowiącej podwaliny pod dzisiejsze Azoty Tarnów, zarząd spółki postanowił ufundować popiersia Ignacego Mościckiego i Eugeniusza Kwiatkowskiego, które usytuowane zostały na terenie parku, otaczającego Willę Kwiatkowskiego – siedzibę pierwszych dyrektorów PFZA, a obecnie zarządu firmy.

To wyjątkowy człowiek! Nie tylko jest zdolny, ale wszystkie swe siły oddałby państwu. Dla niego nie ma innej pracy, poza pracą dla państwa – tak o pomysłodawcy Centralnego Okręgu Przemysłowego i budowniczym portu w Gdyni wicepremierze Eugeniuszu Kwiatkowskim wypowiadał się prezydent II Rzeczpospolitej Ignacy Mościcki. Doceniając wkład inżyniera Kwiatkowskiego w budowę i rozwój polskiego przemysłu, zwłaszcza powstałej w 1927 r. Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach, Zarząd Azotów Tarnów – kontynuatora międzywojennej PFZA – ufundował jego pomnik, który stanął na skwerze przed główną siedzibą mościckiej spółki. Budowa pomnika była jednym z elementów obchodów jubileuszu 85-lecia istnienia Azotów Tarnów.

W przededniu I wojny światowej najistotniejszą sprawą dla społeczeństwa polskiego było odzyskanie niepodległości. Pamiętny rok 1863 oznaczał w porozbiorowych dziejach Polski osłabienie kierunku spiskowo-insurekcyjnego. Po upadku powstania styczniowego sprawa niepodległości Polski wydawała się zupełnie przegrana, a obraz sytuacji popowstaniowej przedstawiał się jako klęska wielkich nadziei, represje wobec pokonanego narodu i zniknięcie sprawy polskiej z areny międzynarodowej. Z problemu europejskiego sprawa ta stawała się  wewnętrzną kwestią państw zaborczych. Przetrwała jednak tożsamość narodu pozbawionego własnego państwa, idee niepodległościowe przejęło następne pokolenie. Początkowo realizowano je drogą pracy organicznej i pracy u podstaw za sprawą działalności w wielu różnych dziedzinach życia społeczno-gospodarczego i kulturalno-oświatowego, w zastosowaniu się do istniejących warunków politycznych. Pokolenie popowstaniowe dążyło do wszechstronnego rozwoju ekonomicznego i kultura

Przez cały czas swej działalności tarnowscy ludowcy skupieni wokół Stanisława Mierzwy [1] pragnęli oddawać hołd Wincentemu Witosowi. Robili to w miarę swoich możliwości, lecz w dużej mierze zależało to również od sytuacji w kraju i stosunku władz do postaci Wincentego Witosa, symbolizującego niezależny i nieskrępowany ruch ludowy.

Zofia Maria Machalska urodziła się 26 marca 1884 r. w Tarnowie jako córka Stanisława i Julii z Czajkowskich. Ukończyła szkołę ludową, wydziałową, seminarium nauczycielskie, 3-letni Wyższy Kurs Naukowy. Maturę zdała 18 czerwca 1903 r.

Analiza reklam zamieszczanych w prasie może dostarczać bogatego materiału na temat sposobów prowadzenia akcji reklamowych oraz metod przekonywania klientów. Ułatwia także odpowiedzi na pytania o udział w reklamie prasowej przedstawicieli poszczególnych branż przemysłowo-handlowych oraz ich pochodzenie i przynależność do wielkiego, średniego lub małego kapitału. Przeglądając tarnowskie ogłoszenia prasowe pod względem przynależności towaru do branży nasuwa się wniosek, że ogłoszeniodawcy dobrze wiedzieli do kogo adresują swoje teksty. Świadczy o tym m.in. związek między charakterem reklam a specyfiką pisma, na którego łamach były zamieszczane. Nie ma jednak informacji mogących jednoznacznie stwierdzić, do kogo adresowane były inseraty reklamowe zamieszczane w tarnowskiej prasie, kim byli ludzie, którzy stawali się bezpośrednimi odbiorcami anonsów, jaki był ich statut finansowy oraz do jakiej klasy społecznej należeli. Daje się to doskonale zauważyć w przypadku tygodnika polityczno-spo

Przedmiotem niniejszego artykułu jest próba charakterystyki mediów zakładowych w mościckiej fabryce Azoty Tarnów. Opisowi poddano Zakładowe Studio Radiowe, biuletyn zakładowy „Tarnowskie Azoty” oraz oficjalną firmową witrynę internetową www.azoty.tarnow.pl. Przedział czasu obejmuje lata 1950-2010, a materiał źródłowy stanowią w głównej mierze wydania archiwalne omawianego czasopisma „Tarnowskie Azoty”. W 1927 r. z inicjatywy Prezydenta RP Ignacego Mościckiego, została uruchomiona na ówczesnych obrzeżach Tarnowa, Państwowa Fabryka Związków Azotowych [1] . Przedsiębiorstwo w okresie międzywojennym stanowiło jedną z największych strategicznych inwestycji przemysłowych Centralnego Okręgu Przemysłowego w Polsce i było gospodarczym fundamentem II Rzeczypospolitej. Po zakończeniu wojny i sukcesywnej odbudowie oraz odtworzeniu instalacji technologicznej, zakłady dostosowano organizacyjnie do nowych przepisów państwowych. Tarnowska fabryka, modernizowana od początku lat 50-tych dwudziestego

Zygmunt Wysocki urodził  się w 1896 r. w Podegrodziu k. Nowego Sącza. Był synem organisty Jakuba i Franciszki. Ukończył 4 klasy szkoły ludowej, gimnazjum w Nowym Sączu.

Budowa dużego zakładu chemicznego wiązała się z zatrudnieniem tysięcy osób i znalezieniem właściwej lokalizacji. Tarnów, a dokładnie jego przedmieścia spełniały postawione wymogi, co zdecydowało o wyborze tej lokalizacji. „Dnia 12 marca 1927 roku na posiedzeniu rządu RP zapadła ostateczna decyzja o budowie państwowej fabryki nawozów azotowych. Jako miejsce budowy wybrano Tarnów...” [1] . Dlatego o powstaniu mościckiej parafii zadecydowano nie jako w Warszawie przy okazji powoływania do życia państwowej fabryki nawozów. W bardzo szybkim tempie, zaledwie trzech lat, pomimo trwającego światowego kryzysu gospodarczego [2] , Fabryka Związków Azotowych w Mościcach [3] k. Tarnowa została zbudowana. „Po uroczystej mszy świętej Biskup Tarnowski ks. dr Leon Wałęga [4] , przy udziale Prezydenta Rzeczypospolitej prof. Ignacego Mościckiego, przedstawicieli Rządu Rzeczpospolitej Polskiej z inż. Eugeniuszem Kwiatkowskim – Ministrem Przemysłu i Handlu na czele, przedstawicieli fab

Przedmiot i zakres terytorialny Przedmiotem  artykułu będą zamki nad Dunajcem i Popradem [1] . Za Bohdanem Guerqiunem przyjmuję definicję zamku, jako zespołu elementów warownych i budynków mieszkalnych powiązanych w zamknięty obwód obronny, który powstał w ustroju feudalnym, jako ośrodek władzy książęcej, siedziba możnowładcy, siedziba rycerza lub placówka militarna [2] . Zamknięty obwód obronny, stanowiący zasadniczą cechę zamku, posiadały także drewniano-ziemne grody, wznoszone we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich w okresie przedpaństwowym i za czasów pierwszych piastowskich władców do rozbicia dzielnicowego. Nie spełniają one jednak wszystkich warunków definicji „zamku”, ponieważ pierwsze z nich stanowiły grody plemienne, zaś drugie powstały w ustroju prawa książęcego, utrwalonym także w Czechach i na Węgrzech. Dlatego ograniczę się tylko do ich wymienienia. Nie będę brał pod uwagę także gródków czy fortalicji drewniano-ziemnych z czasów późniejszych, lecz słabo rozpozn

W grupie nielicznych polskich pieczęci miejskich, odbiegających od klasycznej symboliki średniowiecznych pieczęci miast, najciekawszą i najlepiej zachowaną jest dawna pieczęć miejska Tarnowa. Jest to najstarsza pieczęć naszego miasta. Odciśnięta w wosku barwy brunatnej o średnicy 51 mm, przywiązana do dokumentu na jedwabnych niciach, przedstawia w wyobrażeniu napieczonym rycerza w zbroi, trzymającego w prawej ręce miecz spuszczony ku ziemi, nad którym Madonna z Dzieciątkiem (patronka miejscowego parafialnego kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, od 1972 r. Bazylika Katedralna), w lewej trzyma tarczę z herbem Leliwa, nad którą znajduje się hełm z labrami i powtórzoną Leliwą w klejnocie. Przedstawiony rycerz to niewątpliwie najstarszy znany nam Leliwita – Spicymir. Wskazuje na to napis otokowy pieczęci: + SIGILLVM  TARNOVIE  CIVIVM  SPICIMERI + Pieczęć należy do wyjątkowych, przedstawia bowiem w swym wyobrażeniu postać właściciela i założyciela miasta, co należało do rza

Tarnowscy obrońcy i bohaterowie Września 1939 byli prostymi, wiejskimi chłopakami, którzy w dniu wybuchu wojny zabrani zostali od swych żon, narzeczonych, matek. W większości rekrutowali się z  okolicznych podtarnowskich miejscowości i wiosek, a wierność wobec ziemi ojczystej stała się dla nich sprawą najwyższej wagi. Wyraz swej waleczności i  ofiarności dali w serii wspomnień, zgromadzonych i opracowanych przez geografa z zawodu, a z zamiłowania historyka Kazimierza Remiana (1932-2000). Niestety zostały one opublikowane już po śmierci autora, w 2001 r. Książkę wydało Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne oraz Muzeum Okręgowe w Tarnowie. Zbierane latami przez K. Remiana materiały, zatytułowane zostały po prostu: „Tarnowscy żołnierze września” [1] .

Tarnowska Nagroda Filmowa (TNF) na stałe wpisała się w kalendarz zarówno najważniejszych imprez kulturalnych Tarnowa, jak również w poczet najstarszych i najbardziej znaczących imprez filmowych w Polsce. W tym roku była to jubileuszowa 25. edycja festiwalu wybranych filmów fabularnych; festiwalu, który z roku na rok podnosi swój prestiż, stając się tym samym istotnym i sprawdzonym narzędziem promocji narodowej kinematografii [1] . Niemniej jednak początków, czy też może prapoczątków Tarnowskiej Nagrody Filmowej należy doszukiwać się znacznie wcześniej.

W 2010 r. obchodziliśmy 680. rocznicę lokacji miasta Tarnowa. Tereny wokół dzisiejszego miasta były zasiedlone o wiele wcześniej, o czym świadczyć mogą liczne wykopaliska prowadzone w okolicach Tarnowa od lat 30. XX w. Przedmiotem tych rozważań będą pradzieje okolic Tarnowa, konkretnie dawnej parafii Jurków koło Tarnowa (obecnie Łęg Tarnowski). Okolice Łęgu Tarnowskiego do połowy lat 80. XX w. nie były przedmiotem badań archeologicznych. Na omawianym terenie nie prowadzono szczegółowych badań osadniczych, które mogłyby w przybliżeniu pokazać, od kiedy ta ziemia została zasiedlona przez człowieka. Systematyczne badania zostały zainicjowane na tych terenach w 1986, 1987 i 1989 r. przez tarnowski zespół działający w ramach programu Archeologiczne Zdjęcie Polski. Podzielono wówczas teren Polski na poszczególne obszary, każdy równy ok. 40 km². Badany teren znalazł się w składzie  kilku obszarów. W skład zespołu wchodzili Andrzej Cetera, Jerzy Okoński, Andrzej Szpunar, Grzegorz Tracz ora

Władysław Boruch urodził się 7 października  1887 r. w Rzędzinie w rodzinie chłopskiej jako syn Józefa i Wiktorii z Wróblewskich. Ukończył szkołę wydziałową oraz seminarium nauczycielskie w Tarnowie. W 1907 r. zdał maturę. W tym samym roku objął posadę tymczasowego nauczyciela w Rybarzowicach, pow. Biała.

Podstawą każdego sytemu szkolnego są nauczyciele stanowiący kadrę pedagogiczną pracującą w szkołach. Poziom ich kwalifikacji, a także prezentowana etyka zawodowa w dużym stopniu przyczyniają się do  uzyskania przez nich właściwego stopnia akceptacji społecznej. Tworząc formalno-prawne wymagania wobec nauczycieli władze oświatowe tym samym również formułują kryteria ich oceny. Zarówno więc władza jak i społeczeństwo budują ideał  nauczyciela  wynikający z określonej rzeczywistości. W sposób szczególny jest to widoczne w zaborze austriackim w stosunku do nauczycieli szkół ludowych. Nie były bowiem rzeczą dla zaborcy obojętną poglądy i zachowania środowiska nauczycielskiego. Ideał nauczyciela  został  dokładnie wkomponowany w proces edukacyjny szkoły ludowej, który opierał się na wychowaniu religijnym, będącym podstawą funkcjonowania społeczeństwa.

Wawrzyniec Kalicki urodził  się on 6 sierpnia 1862 r. w Glinach Małych. Ukończył szkołę ludową, kurs przygotowawczy oraz seminarium nauczycielskie w 1882 r. Uzyskał uprawnienia do pracy w szkołach ludowych pospolitych. Pierwszą szkołą, w której rozpoczął praktykę jako nauczyciel, była filialna szkoła w miejscowości Łowcza, powiat Cieszanów. Następnie przeniesiony został do 4-klasowej Szkoły Męskiej w Tarnowie na posadę zastępcy nauczyciela. Pracował w tej szkole do końca roku szkolnego 1884 r.

Jan Józef Michał Bałut (wcześniej nazywał się Jan Achatz) urodził się 14 listopada 1893 r. w Wiedniu. Po śmierci matki na stałe zamieszkał z ojcem w Skrzyszowie. Ukończył szkołę ludową w Skrzyszowie, 3 klasy szkoły wydziałowej im. M. Kopernika i  seminarium nauczycielskie w Tarnowie.  Maturę zdał 6 października 1905 r. Ukończył też kurs przedmiotów humanistycznych. 

Tarnów jest stosunkowo do innych miast u nas mały, ale zato wiele działa dla podniesienia zdrowotności swych mieszkańców, a w szczególności dzieci. Tyle starań i zabiegów o miejsce dla ludzi pragnących wypoczynku i swobody nie czynią zapewne inne miasta i naprawdę stwierdzam, że nie miałem sposobności widzieć i doznać tej opieki [1] .

Najstarszą znaną i zachowaną do dnia dzisiejszego mapą z terenu rejonu tarnowskiego jest mapa okolic Gręboszowa z sierpnia 1678 r. odnaleziona i po konserwacji eksponowana w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Co prawda istnieją nieco starsze szkice granic posiadłości majątkowych, lecz nie mają one charakteru mapy. Mapa okolic Gręboszowa o wymiarach 60x61cm została wykonana odręcznie na papierze czerpanym w kilku kolorach i przybliżona jej skala wynosi 1:15000. Przypuszczalnie jej wykonawca Franciszek Michałowski – mierniczy przysięgły był studentem Akademii Krakowskiej, która w owym okresie kształciła też adeptów w tej dziedzinie. Ta rękopiśmienna mapa obejmuje obszar dóbr ziemskich w dolinie Wisły i Dunajca sąsiadujących z ówczesnym starostwem Nowo-Korczyńskim. Na mapie dodatkowo zaznaczona jest rzeźba terenu, szata roślinna i odwodnienie powierzchniowe.

Onegdaj ukazały się na murach miasta plakaty anonimowego autora zawierające ostrzeżenie przeciw tym zagranicznym firmom asekuracyjnym, które nie zwarły jeszcze z Polską ugody, a przestrzegające klijentów, którzy w tych towarzystwach się ubezpieczają przed zupełnym niezabezpieczeniem swych praw do Towarzystw [1] . Dziś ukazały się zupełnie te same plakaty już podpisane a odwołujące poprzednie ogłoszenie jako oszczercze i nie odpowiadające prawdzie. Był to więc zwykły tryk konkurencyjny agenta asekuracyjnego chcącego większe towarzystwa pognębić.

Urodził  się 3 czerwca 1908 r. w Tarnowie [1] . Ojciec Ignacy, matka Julia z Sikorów. Ukończył szkołę podstawową w Tarnowie. Z zawodu był malarzem lakiernikiem. Przed wojną był działaczem PPS. Po połączeniu  w grudniu 1948 r. PPS-u z PPR  na krótko znalazł się w szeregach PZPR. Nie godząc się z ówczesną sytuacją polityczną po wydarzeniach czerwcowych w Poznaniu 1956 r. oddal legitymację partyjną, co świadczy o jego dużej cywilnej odwadze. Takie gesty często w ówczesnej politycznej rzeczywistości kończyły się tragicznie. Do końca życia nie związał się już z żadnym ugrupowaniem politycznym. Służbę wojskową  rozpoczął w kwietniu 1928 r. w szeregach 16.  Pułku Piechoty w Tarnowie. Pełnił ją do października 1931 r.

O wyjątkowym znaczeniu osoby inżyniera Eugeniusza Kwiatkowskiego dla wielu pokoleń mościczan oraz tarnowian świadczy m.in. miejski park w Mościcach, któremu nadano imię jednego z pierwszych dyrektorów Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach SA.  Założony w latach 1927-1935 park stanowi integralną część dzielnicy ogrodu przy PFZA w Mościcach. Dlatego też zabytkowa Willa Kwiatkowskiego została zlokalizowana w północnej części tego zabytkowego założenia ogrodowego u zbiegu dwóch alei – Głogowej oraz Jarzębinowej. Przy czym współcześnie kompleks willowo-parkowy zajmuje dwie ogrodzone działki o łącznej powierzchni trzech hektarów, natomiast znajdujący się w jego bezpośrednim sąsiedztwie miejski Park im. E. Kwiatkowskiego to obszar dwóch działek o łącznej powierzchni ponad ośmiu hektarów [1] .

Inne nazwy to: Pałacyk Kwiatkowskiego, Willa Mościckiego, Pałacyk Mościckiego, willa Dyrektora, Dom Dyrektora, Dyrektorówka, Dom Chemika, Dom Technika.  Willa Kwiatkowskiego ma status dobra kultury, wpisanego do rejestru zabytków na podstawie decyzji Wojewódzkiego. Konserwatora Zabytków z dnia 17 grudnia 1979 r. Założenie willowo-ogrodowe usytuowane jest na dwóch działkach w obrębie 192, dz. nr 27/13 o pow. 10 779 m² oraz dz. nr 27/21 o pow. 19 412 m². Dyrektorówka usytuowana jest w otoczeniu miejskiego Parku im. Eugeniusza Kwiatkowskiego (pow. 8,34 ha), objętego ochroną konserwatorską z dnia 21 lipca 2006 r. Bezpośrednie jej otoczenie to parkowe alejki o symetrycznym układzie, trawniki z elementami wzorów bukszpanowych, estetyczne klomby o geometrycznych kształtach, ozdobna zieleń, fontanna, pergola w formie półkolistej kolumnady oraz szpaler lip.

We wtorek miastem naszem wstrząsnęła sensacyjna wieść. Mówiono o morderstwie, zabójstwie, niektórzy nawet przebąkiwali, że nowy Landru [1] zjawił się tym razem w Tarnowie. Sprawa rzeczywiście przedstawiała się początkowo tajemniczo [2] .

Idea postawienia pomnika generała Józefa Bema w Tarnowie narodziła się w latach 80-tych XIX wieku. 20 listopada 1881 r. zebrało się grono obywateli miasta Tarnowa, które powołało komitet budowy pomnika generała. W skład komitetu weszli: dr Karol Kaczkowski, Aleksander Wisłocki, dr med. Zygmunt Schűtzer, Wilhelm Műldner, Karol Polityński, Jan Breitseer, Michał Świderski, Szczęsny Boczkowski, Ignacy Chylewski, Zygmunt Szancer, Herman Merz, inżynier Żmurko, Juliusz Reid, Konstanty Hoffman, Zygmunt Grűner, dr Mieczysław Brzeski, Franciszek Leszczyński, Józef Szebesta, dr Bronisław Gałecki i Stanisław Szeligiewicz.

Chcąc posiadać telefon, należy wnieść pisemną prośbę (stempel 1 Kor.) do Dyrekcyi poczt i telegrafów we Lwowie [1] . Za budowę telefonu nie opłaca się żadnej należytości, a opłata abomentowa zalezy od rozciągłości sieci w promieniu od 1-6 klm. I od ruchu telefonicznego w stosunku prostym: im silniejszy ruch danej miejscowości, tem wyższa opłata. Taryfa jest podzielona na 6 grup i 4 klasy dla pojedynczych połączeń od 115 do 500 koron i na 2 klasy dla „połączeń towarzyskich” od 50 do 180 K. rocznie.

Piotr Longin Bednarczyk ur. 23 lutego 1914 r. w Sowlinach k. Limanowej, był synem Stanisława Bednarczyka i Barbary z domu Jasica. Szkołę powszechną ukończył w Limanowej Uczył się od 1933 r. w Seminarium Nauczycielskim w Tarnowie, a natępnie w Gimnazjum w Krakowie, gdzie w 1935 r. zdał maturę.

Józef Gucwa ur. 20 grudnia 1923 r. w Kąclowej, był synem Kaspra Gucwy i Anny z domu Kmak. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Kąclowej, przez dwa lata uczęszczał do Gimnazjum im. Artura Grottgera w Grybowie, a następnie przeniósł się do I Gimnazjum i Liceum im. K. Brodzińskiego w Tarnowie. Maturę zdał w tajnym nauczaniu w 1944 r. w Grybowie. 

Bez wątpienia herb miejski jest jednym z najtrwalszych elementów tradycji każdego ośrodka miejskiego. Można się z nim zetknąć na znakach firmowych i przedstawieniach plastycznych. Przenika praktycznie do każdej sfery życia miasta i jego mieszkańców: politycznej, gospodarczej oraz prywatnej. Dlatego też mimo zaniku „świadomości heraldycznej” w społeczeństwie i zawężeniu jej do grona specjalistów i historyków, herb miejski jest nie tylko rozpoznawalny, ale i czytelny. Jest swego rodzaju łącznikiem pomiędzy pokoleniami mieszkańców danego miasta. Budzi przez to zrozumiałą sympatię w każdym środowisku miejskim. Wybór i funkcjonowanie herbu miasta nigdy nie były dziełem przypadku. To najczęściej długotrwały proces, wpleciony w dzieje i tradycję danego miasta. Stąd każdy herb miejski posiada swą genezę i symbolikę, która przekazuje konkretne informacje o danym ośrodku miejskim. Dziś tę funkcję nazwalibyśmy najzwyczajniej: promocją. Często samą treść ikonograficzną herbu ubarwiają legendy i

Prezentowany „Sosna” Jan Jandziś to przykład skromnego żołnierza AK i jego udziału w powojennych strukturach WiN-u w powiecie tarnowskim. Inspektorat Tarnowski o kryptonimie „Sztuczne Nawozy”, „Wodospad” był najbardziej aktywny, a zarazem najlepiej zorganizowany w strukturach Okręgu Krakowskiego WiN. Inspektoratem kierował  kpt. Zbigniew Rogawski „Oborski”, a od 1 czerwca 1946 r. Władysław Kowal „Sanecki”. Jan Jandziś dowodził grupą dywersyjną struktur WiN-u, która na trwale wpisała się w pejzaż powojennej historii Tarnowa i jego okolic [1] .

Michał Blecharczyk ur. 26 sierpnia 1909 r. w Rabie Niżnej, był synem Józefa Blecharczyka i Katarzyny z domu Masłowiec. Szkołę powszechną ukończył w Rabie Niżnej, zaś gimnazjum w Nowym Targu i w Tarnowie. Studiował w Wyższym Seminarium Duchownym w Tarnowie. Święcenia kapłańskie otrzymał 26 marca 1932 r. z rąk abpa L. Wałęgi.

Karol Pękala ur. 26 października 1902 r. w Siołkowej koło Grybowa, był synem Franciszka Pękali i Cecylii z domu Mikołajczyk. Szkołę powszechną ukończył w Gryboiwen a następnie uczęszczał do I Gimnazjum im. J. Długosza w Nowym Sączu oraz I Gimnazjum im. K. Brodzińskiego w Tarnowie. Gdzie w 1924 r. zdał maturę. Studiował w Wyższym Seminarium Duchownym w Tarnowie. Święcenia kapłańskie przyjął 29 czerwca 1928 r. w Tarnowie z rąk bpa L. Wałęgi.

Edward Komar ur. 18 stycznia 1872 r. w Koprzywnicy koło Sandomierza, był synem Józefa Komara i Anny z Węglewskich. Szkołę powszechną ukończył w Koprzywnicy, a następnie kształcił się w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie.

Ojciec mój Stanisław rodowity „tarnowian” zwykł był mawiać, gdy opisywane przez kogoś historie mijały się z prawdą, były zmyślone lub mocno podkoloryzowane, że ten ktoś opowiada niestworzone rzeczy – „ćmoje-boje”. Ocena ta wypowiadana była przez Ojca z pewną dozą lekceważenia samego ,,opowiadacza”, jako że Ojciec z natury surowy i łatwo wpadający w gniew w rzeczy samej uchodził za człowieka z charakterem, ważącego słowa i prawdomównego. Zatem na przekór temu ojcowskiemu powiedzonku postaram się, aby moje tarnowskie refleksje,  aczkolwiek nie ujęte w chronologiczne ramy, były jak najbardziej zbliżone do realiów tamtych lat na tyle, na ile pozwala pamięć a opisywane osoby, miejsca i wydarzenia miały odbicie w ówczesnej rzeczywistości.

Obrazek kinematograficzny – akcja jednak jego nie odgrywa się na taśmie filmowej, jeno w życiu. W ponurym budynku Sądu tarnowskiego zjawia się dziwna para. On urlopnik kryminalista (bardzo modne) ona, piękna, młoda kobieta niechcąca się dostosować do jego hohstaplerskiego  życia – więc rozwód [1]. Oto pierwsza scena.

Komandor por. Jerzy Koziołkowski urodził się  w 1911 r. w Tarnowie w domu przy ulicy Narutowicza. Pochodził z rodziny inteligenckiej. Ojciec jego Stanisław był inżynierem elektrykiem i budowy mostów. Pracował w miejskiej elektrowni w Tarnowie. Matka Helena z domu Łozińska umarła gdy miał rok. 

Jerzy Karol Ablewicz ur. 1 listopada 1919 r. w Krośnie, był synem Aleksandra Ablewicza i Emilii z domu Ekiert. Ukończył szkołę powszechną i gimnazjum w Krośnie. W 1937 r. rozpoczął w Przemyślu studia teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym, a potem w 1943 r. kontynuował je w Brzozowie i Brzozówce.

W STRONĘ TRADYCJI… W jubileuszowym roku 680. rocznicy lokacji Tarnowa, warto przypomnieć o ponad wiekowej tradycji kawaleryjskiej naszego ośrodka miejskiego i o jednostkach kawalerii, które w różnej rzeczywistości geopolitycznej stacjonowały na ziemi tarnowskiej. Dla niektórych historyków i badaczy dziejów naszego miasta jest to zapewne epizod w jego bogatej, kilkusetletniej historii, jednakowoż wydaje się na tyle znaczący dla samego Tarnowa i jego ówczesnych mieszkańców, że uzasadnione jest jego przypomnienie. W tym przypadku możemy mówić o rozbudowie miasta w kierunku budownictwa wojskowego i na potrzeby pułków kawalerii stacjonujących w Tarnowie. Pozostałe po kawalerzystach ślady między innymi w postaci budynków administracji wojskowej, obiektów koszarowych, placów ćwiczeń i nazw ulic, wykorzystywane są dzisiaj do innych celów, niemniej świadczą o swojej kawaleryjskiej przeszłości i wpisują się w historię wojskowości Tarnowa. Dumą napawa nas Tarnów z okresu swojej świetnośc

Jan Piotr Stepa ur. 24 czerwca 1892 r. w Sasowie w archidecezji lwowskiej, był synem Szczepana Stepy i Joanny z domu Pokorny. Szkołę powszechną ukończył w Sasowie, do gimnazjum uczęszczał w Złoczowie i we Lwowie. W latach 1911-1915 studiował teologię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Święcenia kapłańskie otrzymał 29 lipca 1915 r. w katedrze lwowskiej z rąk abpa J. Bilczewskiego. W latach 1915-1918 był wikariuszem w Sasowie, w 1918 r. został administratorem parafii Pieniaki koło Brodów. Od grudnia 1918 r. do maja 1919 r. uwięziony w Złoczowie za działalność antyukraińską.

Przeglądając wychodzący w Tarnowie na przełomie XIX i XX w. tygodnik „Pogoń”, natrafiłem na ciekawą polemikę [1] . Na łamach gazety dwóch tarnowskich przedsiębiorców nawzajem się oskarżało i ostrzegało przed konkurencją. Dysputa toczyła się dla dobra klientów tychże obydwu firm. Przywołuję w tym miejscu kilka opublikowanych ripost [2] .

Franciszek Lisowski ur. 1 października 1876 r. w Cieszanowie, był synem Józefa Lisowskiego i Anny z Szabatowskich. Szkołę powszechną ukończył w Cieszanowie, zaś gimnazjum w Jarosławiu. Studia teologiczne rozpoczął we Lwowie, zaś kontynuował je na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Święcenia kapłańskie otrzymał w Rzymie 19 sierpnia 1900 r. 15 maja 1902 r. obronił doktorat z teologii i filozofii.

Onomastyka Onomastyka, nazewnictwo – dział nauki zajmujący się nazwami (imionami) własnymi; rozwinęła się w 2. poł. XIX w. wraz z językoznawstwem porównawczym; onomastyka nie tylko określa i porządkuje, ale także zajmuje się pochodzeniem czyli etymologią nazw własnych oraz ich budową.

Leon Wałęga ur. 25 marca 1859 r. w Moszczenicy koło Gorlic, był synem Jana Wałęgi i Katarzyny z domu Stępień. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Moszczenicy i w Gorlicach, do gimnazjum w Tarnowie i w Jaśle, gdzie w 1878 r. zdał maturę. Studiował teologię na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Święcenia kapłańskie otrzymał w Rzymie 24 marca 1883 r. 9 lipca 1884 r. obronił doktorat.

Ignacy Józef Łobos ur. 16 sierpnia 1827 r. w Drohobyczu, był synem Wojciecha Łobosa i Anny z Jaremów. Szkołę powszechną ukończył w Drohobyczu, zaś gimnazjum w Samborze. 

Józef Alojzy Pukalski ur. 15 marca 1798 r. w Cieszynie, był synem Jana Pukalskiego i Józefy z domu Patrizi. Gimnazjum i studia filozoficzne ukończył w Cieszynie, zaś teologię studiował w Ołomuńcu.

Józef Grzegorz Wojtarowicz ur. 10 marca 1791 r. w Szynwałdzie, był synem Wawrzyńca Wojtarowicza i Salomei z Kabajów. Do szkoły powszechnej i gimnazjum uczęszczał w Tarnowie. Studia teologiczne odbył we Lwowie i Wiedniu.

Franciszek Ksawery Zachariasiewicz ur. 1 grudnia 1770 r. w Stanisławowie, był synem Zachariasza Abgarowicza i Heleny z Passakasow. Ormianin. Ukonczył gimnazjum w Stanisławowie a następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie studiował filozofię i teologię. 

Franciszek Pisztek ur. 6 kwietnia 1786 r. w Porczycach (Prcicach) koło Pragi. Gimnazjum i studia filozoficzno-teologiczne na Uniwersytecie Karola ukończył w Pradze. Święcenia kapłańskie przyjął 21 sierpnia 1808 r. Następnie pracował w parafiach: w Smolnicy, Vrbno u Lesu oraz Panenske Tynec. Był też dziekanem budzińskim.

Ferdynand Maria Chottek ur. 8 września 1781 r. w Wiedniu, pisał się z Wognin. W stolicy Austrii ukończył gimnajzum, studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim filozofię i teologię. 29 grudnia 1805 r. został wyświęcony na kapłana. Studia kontynuował w Pradze, gdzie 12 listopada 1808 r. uzyskał tytuł stopień doktora filozofii i teologii.

Grzegorz Tomasz Ziegler ur. 7 marca 1770 r. w Kirchheim w Szwabii, był synem Jakuba Zieglera i Franciszki z domu Kiderle. Ukończył gimnazjum w Ottobeuren w zakonie oo. Benedyktynów, a następnie 2-letnie studia filozoficzne w miejscowości Rot.

Florian Janowski ur. 28 kwietnia 1725 r. w Masłomiącej koło Krakowa, syn Kazimierza i Zuzanny z Kościeniów. Początkowo nauki pobierał w szkole parafialnej w Więcławicach a następnie odbył studia filozoficzne na UJ, gdzie w 1744 r. uzyskał bakalaureat. 

Jan Duwall (Duvall, Duval) ur. 13 kwietnia 1720 r. w Żegocinie w spolszczonej rodzinie francuskiej. Był synem Ludwika Duwalla i Katarzyny z Sagatowskich. Studia teologiczne odbył w Krakowie, gdzie 1 kwietnia 1747 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W 1748 r. wyjechał na dalsze studia do Rzymu.

Co ci tak ręka do głowy podskoczyła, to nie ty, to on nie żyje. Że co? Że to miało być dla ciebie? Nie bądź zarozumiały, to nie było dla ciebie! To on szedł do tej szczeliny, szedł przez całe życie. I doszedł. Twoja szczelina, twój wyrok jeszcze przed tobą. Idziesz do nich. Każdy idzie do swojej szczeliny. No dość, wyciągaj mapę i słuchaj.   /Stefan Büchner, Szczelina/ Tytułem wstępu Niniejszy artykuł powstał jako wstępne badanie prozy wspomnieniowej Stefana Büchnera (1919–2007), ze szczególnym uwzględnieniem niepublikowanych do tej pory opowiadań oraz pamiętników [1] . Moim zamiarem było odtworzenie możliwie wiernego portretu lwowiaka z urodzenia, żołnierza II Korpusu i uczestnika walk pod Monte Cassino, człowieka tworzącego współczesną historię. Z nielicznych dokumentów próbowałam wydobyć i zrekonstruować dzieciństwo Stefana Büchnera na Kresach Wschodnich, przymusową żołnierkę w szeregach Armii Czerwonej, służbę u boku gen. Władysława Andersa oraz lata powojenne w Tarnowie.

To było piękne niedzielne przedpołudnie. Świeciło jasne, grudniowe słońce. Mroźne, ale rześkie powietrze czerwieniło otuloną szalikiem twarz. Pod butami skrzypiał świeży śnieg. Obywatel N wyszedł z domu, skręcił w ulicę Narutowicza i dotarł pod siedzibę ówczesnego urzędu wojewódzkiego w Tarnowie. Pod budynkiem stała spora grupka ludzi czytających obwieszczenie zawieszone na szybie wejściowego hallu. Podszedł bliżej, zapoznał się z jego treścią i zapomniał się. Z jego ust wyrwał się niecenzuralny wyraz: „A to sku***ny!”. W jednej chwili nie było nikogo. Obywatel N rozglądną się dookoła siebie,  zerwał obwieszczenie i odszedł.

Po raz kolejny w piwnicach Muzeum Okręgowego w Tarnowie odbył się wernisaż malarski z cyklu „Tarnowscy Artyści w Galerii Muzealnej”. Tym razem tarnowianie mieli okazję zobaczyć wystawę prac plastycznych dra Stanisława Potępy. Wymowny tytuł „Pamiętamy” podkreślał wagę grudniowego spotkania z nieobecnym twórcą. Tym bardziej, że miało ono miejsce w drugą rocznicę śmierci wybitnego znawcy dziejów Tarnowa. Obrazy zaprezentowano dzięki życzliwości jego rodziny i przyjaciół. Na ponad dwudziestu płótnach poruszone zostały różnorodne tematy m.in. kwiaty, pejzaże, martwe natury oraz portrety. Dodam tylko, że dla niektórych uczestników muzealnego projektu plastyczna działalność znanego tarnowskiego historyka okazała się niemałym zaskoczeniem.

Rozmowa z dr. Andrzejem Niedojadło, historykiem, wykładowcą oraz autorem ksiązki nt. Hrabstwa Tarnowskiego o oswajaniu czasu, szczęściu do kobiet oraz… trudnej sztuce mówienia. Rozmawiała Małgorzata Budzik.

Rozmowa z Eugeniuszem Głombem, redaktorem naczelnym tygodnika „Tarnowskie Azoty” w latach 1963-1982 o sytuacjach granicznych, oswajaniu strachu i… nieuchronnym zamykaniu pewnych spraw. Rozmawiała Małgorzata Budzik.

Rozmowa z ks. Józefem Gawłem SCJ, kapłanem ze Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego o pamięci przed Panem, kontemplacji i wychowaniu oraz ...o potrzebach z serca płynących. Rozmawiała Małgorzata Budzik.

Rozmowa z ks. dr. Ryszardem Banachem, historykiem Kościoła, archiwistą oraz przewodniczącym Diecezjalnej Komisji Historycznej w Tarnowie o powołaniu, przeszłości oraz ... jak być człowiekiem. Rozmawiała Małgorzata Budzik.